Τι είναι η Γιόγκα – Κριτική προσέγγιση

της Ιωάννας Ταμπαξή*

Κατα καιρούς έχω διαβάσει διάφορους ορισμούς για το τί είναι γιόγκα όπως αυτός του Σουάμι Σιβανάντα  ο οποίος ερμήνευσε τη γιόγκα ως «ενοποίηση και εναρμόνιση της σκέψης του λόγου και της πράξης ή ενοποίηση κεφαλιού, καρδιάς και χεριού». Ο Βιβεκανάντα από την μεριά του έγραψε ότι γιόγκα είναι «η φιλοσοφική θεώρηση με τη συγκέντρωση του νου και η μεθόδευση στην πράξη, έπειτα από ορισμένες ασκήσεις αναπνοής, της πραγματοποίησης της ένωσης της ταύτισης του ανθρώπου με το απόλυτο, το Άπειρο, το Θείο με σκοπό να πετύχει την λύτρωση του». Και έναν τελευταίο γιόγκα είναι «να κάθεσαι σύμφωνα με την καρέκλα ή να ενεργείς σύμφωνα με την περίσταση».

Σύμφωνα με τη Γιόγκα Σούτρα, γιόγκα είναι μια εμπειρική μέθοδος για το σταμάτημα των διακυμάνσεων του νου. Είναι μια μέθοδος μέσω της οποίας έπειτα από συνεχή και συνεπή εξάσκηση φτάνει κανείς στην απελευθέρωση, λύτρωση, αποταύτιση του εαυτού.

Ο Πατάνζαλι ορίζει τη γιόγκα ως «το σταμάτημα των διακυμάνσεων – τροποποιήσεων  των λειτουργιών του νου». Συνεπώς  η γιόγκα ως μέθοδος σε μαθαίνει πως να ελέγχεις τις λειτουργίες του νου και να τον συγκρατείς από το να παίρνει διάφορες μορφές με τις οποίες ταυτίζεται. Ο νους δεν έχει συγκεκριμμένο περιεχόμενο, εκεί που στρέφεται η προσοχή του αυτό γίνεται. Σημαντικό είναι η εξοικείωση, εξέταση και παρατήρηση του νοητικού εργαλείου antah karana (chitta=budhi-ahamkara-manas).

Ο ορισμός του Πατάνζαλι στην ουσία πλαισιώνει την κατάσταση “Samadhi” μέσα στην οποία ο νους είναι καθαρός,  αγνός, σταματημένος, υπερσυνειδητός. Για να ξεπεράσει κανείς τις τρεις gunas και να σταματήσουν όλες οι νοητικές κινήσεις απαιτείται η διάκριση και κατανόηση όλων των λειτουργιών του νου ώστε να μπορεί να βρεθεί σε υπερβατική κατάσταση. Άρα Γιόγκα θα μπορούσαμε να πούμε είναι μία κατάσταση στην οποία ο νους είναι ατάραχος, γαλήνιος. Μία κατάσταση στην οποία ο νους είναι άδειος, κενός, πριν πάρει οποιαδήποτε μορφή, χωρίς να ταυτίζεται με τα παροδικά φαινόμενα, με τις μεταβαλλόμενες σκέψεις, με τον χρόνο και τον χώρο. Η σκέψη είναι σαν μια πέτρα, η οποία όταν την ρίχνεις στο νερό δημιουργεί αλλεπάλληλους  κυκλικούς δαχτύλιους. Παρομοίως κάθε σκέψη προκαλεί μια αντίστοιχη δόνηση στην μνήμη η οποία φέρει μια άλλη σκέψη και συνειρμικά ο νους προβάλλει νέες σκέψεις σαν ένα παιχνίδι δίχως τέλος. Για να γίνει η αποταύτιση χρειάζεται μη προσκόλληση στις ίδιες τις σκέψεις που ο νους προβάλλει στην νοητική οθόνη.

Ενδιαφέρον είναι να εξετάσει κανείς πως τελικά φτάνεις σε αυτή τη κατάσταση, μέσω της εξάσκησης, πειθαρχίας και συγκράτησης ή μέσω απλώς της παρατήρησης, αβίαστα και φυσικά ο νους δύναται να φτάσει στην άχρονη κατάσταση του “τώρα”?

Γιατι πολλές φορές ο ίδιος ο στόχος, η ίδια η προσπάθεια αποτελεί εμπόδιο και ψυχαναγκαστική τροπή για να βιώσει κανείς την “πλήρη σιγή”.

Το σταμάτημα των διακυμάνσεων του νου είναι αποτέλεσμα μιας πολύ καλά οργανωμένης προσπάθειας ή μιας φυσικής διαδικασίας?

Στην κατάσταση της ακινησίας του νου, ο νους έχει σταματήσει ή είναι μια κατάσταση στην οποία ο νους είναι ολόκληρος?

Το σταμάτημα των διακυμάνσεων του νου είναι το δώρο έπειτα από έναν βαθύ στοχασμό ή απλά σου δίνεται?

Αυτά και άλλα παρόμοια ερωτηματικά γεννιούνται προσπαθώντας να κατανοήσω τη σούτρα του Πατάνζαλι αλλά μιας και είναι μια εμπειρική μέθοδος ίσως ο κάθε άνθρωπος ανάλογα την εμπειρία του και την προσωπική του ενατένιση στα πράγματα, στις λέξεις και στους ίδιους τους στοχασμούς του άλλα να γεννά η σκέψη του.

Για μένα, σημαντικό είναι, πολλές φορές για να αισθανθώ ότι έρχομαι κοντύτερα στην αληθινή γνώση, να πάω πέρα από τους ορισμούς και να σταθώ στη “στιγμή” στην “δική μου στιγμή”. Για μένα γιόγκα, είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία όλα  τα πράγματα είναι στη σωστή τους θέση, δεν υπάρχουν ερωτηματικά, δεν ψάχνω για απαντήσεις, δεν υπάρχει γνωστό-άγνωστο, δεν με απασχολούν οι μύες και τα οστά, τα πάντα είναι πλήρη έτσι όπως είναι, δεν χρειάζεται η δική μου μετάφραση στα πράγματα. Είναι η στιγμή στην οποία η ίδια η ζωή  κινείται και  με κινεί για δικό της λογαριασμό, όχι δικό μου.  Είμαι στη ατάραχη εκείνη στιγμή και δεν χρειάζεται να την μεταφράσω, να της δώσω όνομα, να την αναλύσω. Νιώθω ότι ξέρω αυτό που πρέπει να γνωρίζω. Όταν προσπαθώ να εξηγήσω τι είναι η γιόγκα με το νου μου νιώθω ότι δεν ξέρω και ότι οι γνώσεις μου είναι ελλιπείς. Αλλά κάτι βαθύτερο εντός μου γνωρίζει και μάλλον όχι απλά γνωρίζει αλλά “είναι η κατάσταση αυτή”.

Η Ιωάννα Ταμπαξή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Απόφοιτος της επαγγελματικής σχολής χορού Ραλλού Μάνου. Χόρεψε, χορογράφησε  και δίδαξε μπαλέτο, μουσικοκινητική αγωγή και σύγχρονο χορό. Είναι πιστοποιημένη δασκάλα γιόγκα 500h από την Yoga Alliance και διδάσκει  από το 2009. Το 2012 καθιέρωσε μαζί με την αδερφή της,  το YOGArt  ως έναν τόπο Ευτυχής Συνάντησης για μελέτη και πρακτική. Δυο χρόνια αργότερα ταξίδεψε στην Ινδία να συναντήσει την πηγή των πραγμάτων. Εξακολουθεί να είναι μαθήτρια στην Τέχνη της Yoga ενώ ο Χορός από τη μεριά του παραμένει πάντοτε  ο “Μεγάλος Έρωτας”.  Οι Τέχνες και η Φιλοσοφία υφαίνουν τη ζωή της και τις θεωρεί  πηγή αυτογνωσίας, διεύρυνσης  και ενατένισης της ουσίας. Η αγαπημένη της φράση είναι “ Μάθε ότι όλα έχουν συνείδηση και μερίδιο στην σκέψη” (Εμπεδοκλής). Τα τελευταία χρόνια  καταπιάνεται με τη  ζωγραφική ενώ συνεχίζει να μελετά  Ινδική Φιλοσοφία  μέσω της ΕΛ. ΙΝ. Ε. Π. Α.  Η Ελευθερία, η Μάθηση και η Κατανόηση-Αγάπη  είναι οι  σημαντικότερες αξίες στην ζωή της.

Είναι συγγραφέας της ποιητικής συλλογής Νους Θαλασσινός, ΕΛΙΝΕΠΑ, 2019.

Άρθρα της στα ΙΝΔΙΚΑ

Τι είναι η Γιόγκα – Κριτική προσέγγιση, ΙΝΔΙΚΑ 2015

Στοχασμός στην Αγάπη και τη Συμπόνια, ΙΝΔΙΚΑ 2015