Εμπειρίες από ένα θρυλικό ταξίδι στην Ινδία

Της Ρίτα Χαριτάκη*

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΕΝΑ ΠΡΟΓΟΝΟ 

Το καλοκαίρι του 2018 συμμετείχα σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι της ΕΛΙΝΕΠΑ στα ίχνη της ινδουιστικής και βουδιστικής πνευματικότητας. Μια κουραστική όσο διαφωτιστική διαδρομή, καθόλου τουριστική, σε άμεση επαφή με όλες τις κάστες, ανάμεσα σε διάσημες πόλεις, χωριά και απομακρυσμένες κοινωνίες, σε σπηλιές ασκητών, άσραμ (μοναστήρια) όπου περπατούσαμε ξυπόλητοι από σεβασμό προς τους θρησκευτικούς τόπους προσκυνήματος, στις πλαγιές των Ιμαλαίων που διαβρώνονται από τις κατολισθήσεις κάτω από τις βροχές των Μουσώνων.

Σε πολλά μέρη συναντούσαμε τα μικρότερα αδέλφια μας, τις μαϊμούδες, τρώγαμε street food και ταξιδεύαμε στις κουκέτες των τραίνων, αδελφικά αναμιγμένοι με τους  ετερογενείς ευγενέστατους ντόπιους, κάθε προέλευσης και θρησκείας. 

Οδηγός μας ένας Έλληνας Ινδολόγος, ο Δημήτρης Βασιλειάδης, που είχε ζήσει επί δεκαετίες στην Ινδία, όπου είχε  μελετήσει και διδάξει ινδικούς πολιτισμούς και τοπικές γλώσσες και ήταν ο οργανωτής του ταξιδιού μας. Παλαιότερα είχε διασχίσει  μόνος του τα δάση όπου κατοικούν τίγρεις, αρκούδες και φίδια, αλλά πάντα είχε βγει σώος, χάρη στο καλό του κάρμα… γνώριζε λοιπόν βαθιά εκείνο τον κόσμο.  Συγγραφέας βιβλίων για τις επαφές και τις αλληλο-επιρροές της Ελλάδας με εκείνη την ήπειρο, πάντα στο ταξίδι κατάφερνε να μας φέρνει στην καρδιά των
πραγμάτων, όπου πηγαίναμε: ανάμεσα σε ινδουιστικούς, βουδιστικούς και τζαϊνιστικούς ναούς, στα ghat στις όχθες του Γάγγη στο Βαρανάσι, στα καλντερίμια των φτωχών συνοικιών, όπου ζωηρά, καλοπροαίρετα και χαμογελαστά μάτια–παρόλη τη πάλη της καθημερινής επιβίωσης – σε κάνουν να νιώθεις σα στο σπίτι σου και σε φιλικό περιβάλλον.  Μας πήγαινε μέσα στο θαυμαστό λειτουργικό χάος των δρόμων χαρακτηρισμένων από τρελή κίνηση, όπου όλοι οι οδηγοί κορνάρουν, αλλά δεν υπάρχει κανείς που τσακώνεται, παρόλο που όλοι κινδυνεύουν να τρακάρουν… Ανάμεσα στον κόσμο, χρωματιστά σάρι, αγελάδες που κυκλοφορούν με θεϊκή γαλήνη, τρίκυκλα που μοιάζουν να καταρρέουν κάθε στιγμή και όμως αντέχουν, γωνίες όπου μυρίζεις την Ανατολή στους πάγκους των εξωτικών μπαχαρικών που μοσχοβολάνε έντονα και σε προσεγγίζουν με τα ζεστά και γήινα χρώματά τους. 

Ο οδηγός μας, μάς συνόδευε όμως και στα μέρη όπου διαδίδεται η Γνώση, όπως ένα γυναικείο πανεπιστήμιο που έλαμπε από ενέργεια, ενθουσιασμό και διορατικότητα ή σ’ένα πελώριο μουσειακό σύμπλεγμα με ιδρύματα για τη μελέτη και διατήρηση δασών, πανίδας και χλωρίδας της Ινδίας: πρόκειται για  επιβλητικά αγγλικά αποικιακά κτήρια που τώρα συντηρούνται και αξιοποιούνται άψογα για περιβαλλοντική εκπαίδευση. Πλούσια σε αριστοκρατική ξύλινη επίπλωση που αποπνέει κουλτούρα, δεσπόζουν μέσα στο πράσινο ενός πάρκου που φροντίζουν
ανελλιπώς έμπειροι κηπουροί.  
 
Πήγαμε επίσης σε ένα κέντρο φιλοσοφίας και διαλογισμού που ήταν προηγουμένως οικία ενός γνωστού γκουρού, ενώ αλλού μας υποδέχτηκαν καθηγητές  διαφόρων ινδικών γλωσσών σε σχολή σπουδών όπου όλα έδειχναν πόσο δραστήριοι ήταν και πόσα κίνητρα είχαν οι φοιτητές ερχόμενοι απ’όλο τον κόσμο.   Επισκεφτήκαμε και ένα ίδρυμα στο όνομα του Μαχάτμα Γκάντι, όπου γίνονται συνέδρια και μαθήματα για τα θέματα για τα οποία πάλεψε ο μεγάλος ηγέτης, αλλά περπατήσαμε και σε μαγικά πάρκα με κολοσσιαία δένδρα με ρίζες-πλοκάμια τόσο δυνατές, που εισχωρούν παντού και σου θυμίζουν τη ζούγκλα που όλα τα απορροφά και κατακτά… 

Επισκεφθήκαμε μουσεία, μνημεία, ιερές πηγές, τόπους λατρείας από την αρχαιότητα, και τον εκπληκτικό ναό της Μητέρας Ινδίας, τον οποίο ο Γκάντι θέλησε να γίνει ένας τόπος που να αγκαλιάζει όλες τις ράτσες, φυλές και θρησκείες για να εμπνέει στους συμπολίτες του την έννοια της εθνικής ενότητας, που ήταν πάντα δύσκολο να επιτευχθεί. Το κεντρικό πάτωμα του ναού αποτελείται από ένα μεγάλο μαρμάρινο ανάγλυφο του χάρτη της Ινδίας και αυτό το κάλεσμα της γης για όσους ζουν πάνω της και τρέφονται από αυτή, δείχνει πόσο άδικες, ανούσιες και μικροπρεπείς είναι οι συγκρούσεις και οι διαμάχες μεταξύ των διαφόρων φυλών και θρησκειών. 

Χαθήκαμε στους δασικούς λαβυρίνθους των Ιμαλαίων και εξισορροπήσαμε πάνω σε κορμό δένδρου, τον οποίο οι ντόπιοι είχαν πετάξει οριζόντια πάνω σε ένα γκρεμό για να περάσουμε στην άλλη πλευρά, όταν μια τερατώδης κατολίσθηση μας είχε φράξει το δρόμο… Αργότερα φτάσαμε σε ένα ειδυλλιακό μοναστήρι απομονωμένο μέσα στην αφθονία της βλάστησης και στην πόρτα του δωματίου μας διαβάσαμε την εξής ανακοίνωση: «Παρακαλούνται οι επισκέπτες να κοιτάξουν προσεχτικά μέσα στα παπούτσια τους το πρωί όταν ξυπνούν, μην υπάρχουν φίδια μέσα τους. Επίσης παρακαλούνται να μην ταΐζουν τους τίγρεις αν δουν κάποιον, αλλά να ειδοποιήσουν αμέσως τη διεύθυνση.»  Φυσικά γελάσαμε, αλλά μας εξήγησαν ότι η ανακοίνωση ήταν απολύτως σοβαρή, τους φάνηκε παράξενο το γέλιο μας και από τη στάση τους καταλάβαμε ότι έπρεπε να ακολουθήσουμε την οδηγία με τη πρέπουσα προσοχή! 

Ο οδηγός μας, που γνώριζε καλά την Ινδική φιλοσοφία, φαινόταν να μην εκπλήσσεται για τίποτα, αλλά για όλα μάς έκανε να ‘πιάνουμε’ την εσωτερική ενέργεια, τις κρυφές πτυχές, τη βαθιά αξία, παρόλο που ήταν λιγομίλητος. Μάθαμε έτσι τί σημαίνει να παραμένει κανείς ατάραχος, γιατί αν κάτι πρέπει να συμβεί, θα συμβεί, ανεξάρτητα αν το ονομάζουμε πεπρωμένο, κάρμα ή κισμέτ… 

Μια άλλη μέρα επισκεφτήκαμε ένα παλιό χριστιανικό νεκροταφείο στα περίχωρα του Βαρανάσι: από το 1800. Εκεί θάβονταν οι ξένοι χριστιανοί και στις επιγραφές τους διαβάσαμε συγκινητικά λόγια, όπως το αφιέρωμα ενός Έλληνα της εποχής προς έναν φίλο του που είχε αποβιώσει εκεί: «Από έναν ξένο σε άλλον ξένο»…  Δεν έμοιαζε με τα νεκροταφεία μας: Έπρεπε να προσέχουμε  που πατάγαμε, γιατί το μονοπάτι είχε σχεδόν εξαφανιστεί, φαγωμένο από τη βλάστηση, όλο λακκούβες και θάμνους που απλώνονταν παντού. Περπατούσαμε κάτω από μεγάλα δένδρα απ’ όπου προέρχονταν ήχοι ζώων και πουλιών, ανάμεσα σε μικρά ταφικά μνημεία που ξεπρόβαλαν από τη πρασινάδα. 

Τελικά σταματήσαμε μπροστά από τον τάφο του Έλληνα. Γύρω μας πέτρινες ταφικές στήλες μισοκρυμμένες από τα κλαδιά, γωνίες που θύμιζαν παλιές γκραβούρες, φυτά που δεν είχαμε δει ποτέ. Ο Δημήτρης Γαλανός, λόγιος, ευεργέτης, πετυχημένος έμπορος, ίσως και τυχοδιώχτης εγκαταστάθηκε στην Ινδία πριν λίγους αιώνες, όπου ευημέρησε και αγαπήθηκε από τους ντόπιους γιατί δεν σύχναζε στο περιβάλλον των Άγγλων κατακτητών, αλλά παρέμενε πάντα στη πλευρά των Ινδών, όπου βρήκε αληθινούς φίλους. Μοναχικός μελετητής του πολιτισμού της δεύτερης πατρίδας του, δεν ξέχασε όμως την πατρίδα του, την οποία ευεργέτησε με διάφορους τρόπους. Τώρα κοιμάται κάτω από ένα ναΐσκο που θύμιζαν στους επισκέπτες την ύπαρξή του στα ελληνικά. 

Σίγουρα η ψυχή του θα χάρηκε που κάποιοι συμπατριώτες του από μια άλλη εποχή, τού έφεραν μια γεύση της πατρίδας και κάποια φρέσκα λουλούδια. Ένα μαϊμουδάκι μας κοιτούσε από ένα χαμηλό κλαδί, ένα ερπετό γλίστρησε δίπλα μου και εξαφανίστηκε μέσα στα χόρτα. Τότε συνειδητοποίησα ότι εκείνος ο Έλληνας του παρελθόντος είχε βρει εκεί πράγματι την αρχέγονη Εδέμ του. 

ΜΙΑ ΑΓΕΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΓΑΓΓΗ

 
 Ο ιερός ποταμός για τους ντόπιους είναι μια θηλυκή θεότητα, η ‘Μητέρα Γκάγκα’ και στις όχθες του υπάρχουν πολλές σπηλιές ασκητών και ερημιτών, μακριά από τις πόλεις που διασχίζει. Ενώ περπατούσαμε σε μια γλιστερή όχθη ανάμεσα σε βράχια και βότσαλα, πιο πάνω, στους πρόποδες ενός λόφου, βοσκούσαν μερικές αγελάδες χρώματος μπισκότου. Σκεφτόμουν την θαρραλέα απόφαση ενός γκουρού και της γυναίκας του, ιστορικά πρόσωπα του παρελθόντος, που είχαν ζήσει εκεί, αλλά σε δύο διαφορετικές σπηλιές σε κάποια απόσταση, αντί να μένουν στην ίδια για παρέα, σε συνθήκες πλήρους υλικής φτώχειας, σίγουρα όμως όχι πνευματικής… 

Μια αγελάδα μεσαίου μεγέθους που δεν καταλάβαινα αν ήταν γέρικη ή άρρωστη, πέρασε μπροστά μου σκοντάφτοντας συνέχεια, με κουρασμένο βηματισμό. Νόμιζα ότι ήθελε να πιεί, αλλά προχωρούσε μέσα στο ποτάμι όλο και βαθύτερα, γι’ αυτό όταν τα κύματα άρχισαν να σκεπάζουν τη πλάτη της, άρχισα να ανησυχώ. Κοίταξα γύρω μου για να βρω το βοσκό, που όμως δεν υπήρχε. 

Από την ομάδα των άλλων επισκεπτών βγήκαν μια κοπέλα Ελληνίδα και ένα αγόρι Ελληνο-Γιαπωνέζος, οι οποίοι ενστικτωδώς μπήκαν στο νερό μαζί μου και αυτοί με τη πρόθεση να αποτρέψουν το ζώο από αυτό που έμοιαζε αυτοκτονία… Οι άλλοι από την ακτή σχολίαζαν ότι η αυτοκτονία είναι δικαίωμα και πράγματι αισθάνθηκα το ηθικό δίλημμα να γεννιέται μέσα μου, αλλά η ώθηση να σωθεί η αγελάδα έκανε και τους τρεις να την πλησιάσουμε, ξυπόλητοι οι άλλοι δυο, εγώ με τις αρβύλες: καλύτερα να βραχούν τα παπούτσια παρά να γλιστρήσω στο βυθό, σκέφτηκα. 

Η αγελάδα, που προχωρούσε αποφασιστικά, ξαφνικά παραπάτησε, έπεσε και δεν μπόρεσε να σηκωθεί: αδύναμη, καθόταν ήσυχη, με το κεφάλι ήδη μισοβουλιαγμένο και μόνο τη μούρη έξω να αναπνέει… Το ρεύμα θα την είχε παρασύρει αν είχε προχωρήσει ακόμα ένα βήμα, αλλά φαινόταν σαν να το επιθυμούσε και περίμενε ατάραχη. 

Διέκρινα τότε ένα μικροκαμωμένο γεροντάκο που κατέβαινε τον λόφο τρέχοντας και φωνάζοντας στη γλώσσα του. Μόλις μας έφτασε, μας παρακάλεσε με νοήματα να τον βοηθήσουμε να κουβαλήσουμε το ζώο στη παραλία: οι άλλοι από ’κεί προσπαθούσαν να μας πείσουν να την αφήσουμε, σεβόμενοι το δικαίωμα στην αυτοκτονία, αλλά το ένστικτο σε μένα είναι πάντα ισχυρότερο από την λογική και σε σύμπνοια με τον γέρο, τη κοπέλα και το αγόρι, προσπαθήσαμε να συντονιστούμε για να κουβαλήσουμε την αγελάδα σε ασφαλές σημείο. 

Ο βοσκός μού έκανε νόημα να την πάρω από τα κέρατα και εγώ εκτέλεσα την εντολή, αυτός την έπιασε από την ουρά, σηκώνοντας το πίσω μέρος της και έδειξε στο αγόρι πως να πάει κάτω από τη κοιλιά της για να τη σπρώξει προς τα πάνω με τη πλάτη του, ενώ η κοπέλα έσπρωχνε και τράβαγε όπως μπορούσε…  Επιτέλους το εγχείρημα πέτυχε, γιατί καταφέραμε τουλάχιστο να τραβήξουμε το ζώο στα ρηχά: φοβόμουν ότι ο γέρος θα του βγάλει την ουρά, με τόση δύναμη που έβαλε για να τη σηκώσει. Φαινόταν ότι γι’ αυτόν ήταν ένα αγαπημένο κατοικίδιο, το οποίο προσπαθούσε με όλες του τις δυνάμεις να σώσει από τη συμφορά! 

Εν τω μεταξύ, εγώ κατάλαβα τι σημαίνει το να πιάσει κανείς μια αγελάδα από τα κέρατα και πόσο βαρύ είναι το κεφάλι της… Ο λεπτός αλλά δυνατός νεαρός, σαν τον Άτλαντα, σκυμμένος με τη πλάτη του κάτω από τη κοιλιά του ζώου, συνέχιζε να σπρώχνει προς τα πάνω. Μόλις φτάσαμε στη παραλία, αφήσαμε την αγελάδα να ξαπλώσει: τότε τα μάτια της έκλεισαν, το κεφάλι λύγισε και αντιληφθήκαμε ότι ήταν έτοιμη να ξεψυχήσει. Είμασταν λυπημένοι όπως νιώθει κανείς όταν βλέπει ένα ζωντανό να πεθαίνει, αλλά ήμασταν παρηγορημένοι από το γεγονός ότι είχε καταλάβει τις καλές μας προθέσεις. Πράγματι, φάνηκε να σβήνει. ‘Τώρα φεύγει γαλήνια’ είπαμε στον εαυτό μας, ενώ αρχίσαμε να αισθανόμαστε να πονάει η μέση μας από τη κούραση και το ζόρι… Τουλάχιστο δεν είχε παρασυρθεί από τα κύματα. 
 
Ξαφνικά όμως, από πεθαμένη που ήταν, η αγελάδα τινάχθηκε, σηκώθηκε μόνη της σαν να την είχε εμφυσήσει μια μυστηριώδης ενέργεια, ξαναβρέθηκε όρθια αφήνοντάς μας έκπληκτους, έκανε μερικά ασταθή βήματα και μετά όλο και περισσότερο σταθερά. Χωρίς να παραπατάει ή να σκοντάφτει τελικά ξανανέβηκε το λόφο και άρχισε να βοσκά σαν να μην είχε συμβεί τίποτα! 

Ο Γάγγης, στο μεγαλείο του, είχε βοηθήσει εκείνο το ταπεινό ζώο στο κάρμα του. Για την αντίληψή μας είχε κάνει ένα θαύμα, αλλά στον Ινδό βοσκό φάνηκε μάλλον κάτι φυσικό, γιατί με νοήματα μας έδωσε να καταλάβουμε ότι εκείνο το ποτάμι δεν ήταν ιερό μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για τα άλλα ζωντανά. Έτσι μας χαιρέτησε, ευχαρίστησε και προχώρησε προς το κοπάδι του, τυλιγμένος με την γαλήνια βεβαιότητα της Πίστης του.

• Το άρθο αποτελεί μέρος του υπό έκδοση βιβλίου μου στην ιταλική γλώσσα με τίτλο “Demoni e dei nella Grecia di oggi – Testimonianze” («Δαίμονες και θεοί στη σημερινή Ελλάδα – Μαρτυρίες» όπου γράφω τις θετικές εμπειρίες μου στην Ελλάδα, 

Φωτογραφία άρθρου (@Γιώργος Χαριτάκης): Βαρκάδα στον Γάγγη

Δημοσιεύσεις της Ρίτα Χαριτάκη στα ΙΝΔΙΚΑ
Ιεραπόστολοι της Αγάπης (Missionaries  of Charity), ΙΝΔΙΚΑ 2022
Εμπειρίες από ένα θρυλικό ταξίδι στην Ινδία, ΙΝΔΙΚΑ 2022
Σχόλια στη διαδικτυακή προβολή της ταινίας «Σατί» της Aparna Sen, ΙΝΔΙΚΑ 2021
Συνέντευξη με την οικολόγο ακτιβίστρια Ρίτα Χαριτάκη, ΙΝΔΙΚΑ 2018
Εντυπώσεις από το ταξίδι μου στην Ινδία, ΙΝΔΙΚΑ 2018