Τι μας διδάσκει η ιστορία του Σατυακάμα Τζαμπάλα

Δημήτριος Βασιλειάδης

Η ιστορία του Σατυακάμα Τζαμπάλα και του Χαριντρουμάτα Γκαουτάμα που συναντάται στο τέταρτο κεφάλαιο της Chāndogya-Upaniṣad έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς μας διδάσκει το πραγματικό νόημα του καθορισμού των καστών στην ινδική κοινωνία. Σε αντίθεση με την αυστηρή βραχμανική ερμηνεία που ήθελε μόνο τα παιδιά των ανώτερων κοινωνικών καστών να έχουν πρόσβαση στην πνευματική εκπαίδευση, η ιστορία μας δείχνει ότι αυτό που πραγματικά απαιτείται είναι η αφοσίωση στην αλήθεια, καθώς μόνο αυτή κάνει κάποιον να είναι πραγματικά Βραχμάνος.

Ως παιδί, ο Τζαμπάλα θέλει να μορφωθεί και πηγαίνει στον δάσκαλο Χαριντρουμάτα Γκαουτάμα, ζητώντας την άδεια να μαθητεύσει κοντά του. Ο δάσκαλος ρωτάει, «αγαπητό μου παιδί, από ποια οικογένεια έρχεσαι;» και ο Τζαμπάλα απαντά ότι είναι αβέβαιη η καταγωγή του επειδή η μητέρα του δεν ξέρει ποιος είναι ο πατέρας του. Τότε ο δάσκαλος Γκαουτάμα δηλώνει ότι η ειλικρίνεια του αγοριού είναι απόδειξη της Βραχμανικής του καταγωγής και τον αποδέχεται ως μαθητή του. Αργότερα ο Σατυακάμα Τζαμπάλα θα γίνει μεγάλος σοφός και στο όνομά του θα γραφtεί η jabala-Upaniṣad.

Όπως ο Γκαουτάμα έτσι και ο Κρίσνα καθορίζουν τις κάστες σύμφωνα με τις ιδιότητες των ανθρώπων, αλλά ο τελευταίος προσθέτει και τα έργα τους, χωρίς όμως να αναφερθεί στη γέννηση, τον πλούτο, και την κοινωνική τους θέση: «Το σύστημα των τεσσάρων καστών (cātur–varṇyaṁ) δημιουργήθηκε από μένα (mayā sṛṣṭaṁ) σύμφωνα με τον διαχωρισμό (vibhāgaśaḥ) των ιδιοτήτων (guṇa) και των πράξεων (karma)…» Bhagavadgītā IV.13. Ο Βούδας προχωρά ακόμη παραπέρα καταργώντας τελείως το βασισμένο στη γέννηση καστικό σύστημα και  διακηρύσσει:  «Δεν γίνεται από τη γέννηση κάποιος απόβλητος, ούτε από τη γέννηση γίνεται κανείς Βραχμάνος. Με την πράξη καθίσταται περιθωριακός, με την πράξη καθίσταται Βραχμάνος.» Vasala Sutta 21.

Παρόμοια με τις Πυθαγόρειες κοινότητες στην αρχαία Ελλάδα, έτσι και στα παραπάνω παραδείγματα από την Ινδική παράδοση, βλέπουμε ότι προϋπόθεση για τη μάθηση αποτελούν οι ιδιότητες και ο χαρακτήρας του μαθητή και όχι η κοινωνική του θέση. Απολαύστε παρακάτω το απόσπασμα με την ιστορία του Σατυακάμα από την ταινία Adi Shankaracharya (στη σανσκριτική με αγγλικούς υπότιτλους).