ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Ελένη Κουκουμπίκη

Οι συναντήσεις των λαών και οι μεταναστεύσεις σε διεθνές επίπεδο για την αναζήτηση καλύτερης ποιότητας ζωής αποτελούν παράγοντες  που επηρεάζουν την πολιτισμική ταυτότητα των ατόμων.

Για τον καθορισμό της έννοιας της πολιτισμικής ταυτότητας είναι σημαντικό ν΄ αναφερθούμε αρχικά στην έννοια του πολιτισμού. Κατά τον Βρετανό ανθρωπολόγο Έντ. Μπ. Τάυλορ, κουλτούρα ή πολιτισμός, με την ευρεία εθνολογική έννοια, είναι η ολότητα που περιλαμβάνει τη γνώση, τις πεποιθήσεις, την τέχνη, την ηθική, το δίκαιο, τα έθιμα και τις άλλες ικανότητες ή συνήθειες που αποκτήθηκαν από τον άνθρωπο ως μέλος της κοινωνίας (Cuche D. 2001, σελ. 33).

Οι όροι «πολιτισμός» και «κουλτούρα» αποκτούν σε κάθε εποχή και σε κάθε γλώσσα διαφορετικό περιεχόμενο (Νόβα- Καλτσούνη Χ. 1998, σελ. 26). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάθε πολιτισμός εκφράζει και εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας συγκεκριμένης κοινωνίας σε μια δεδομένη στιγμή της ιστορικής της πορείας.

Κατά τον Άλφρεντ Βέμπερ ο όρος «πολιτισμός» (civilization) δηλώνει τα στοιχεία της κοινωνικής κληρονομιάς που αναφέρονται στις επιστημονικές γνώσεις και στα επιστημονικά επιτεύγματα, ενώ ο όρος «κουλτούρα» (Kultur) δηλώνει τα ηθικά και πνευματικά επιτεύγματα (Τσαούσης Δ. 1984, σελ. 221).

Σήμερα μια τέτοια διάκριση τείνει να εξαλειφθεί και ο πολιτισμός αναφέρεται, όπως και η κουλτούρα, τόσο στα τεχνολογικά όσο και στα ηθικά, πνευματικά και κοινωνικά επιτεύγματα του ανθρώπου, «διότι το όνειρο του σημερινού πολιτισμένου ανθρώπου είναι το όνειρο του αμέσως καλύτερου μοντέλου αυτοκινήτου ή του αμέσως καλύτερου εμπορεύματος» (Χορκχάιμερ Μ. & Αντόρνο Τ. 1987, σελ. 120).

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ο πολιτισμός μιας ομάδας ή ενός λαού αποτελούν τα ιδιαίτερα πολιτισμικά τους στοιχεία, η αφομοίωση των οποίων συνθέτει την πολιτισμική τους ταυτότητα. Αυτή κατηγοριοποιεί και διακρίνει κάθε ομάδα ή λαό από τους άλλους.

Για να οριοθετήσουμε την έννοια της πολιτισμικής ταυτότητας, βασιζόμαστε σ’ έναν ορισμένο αριθμό καθοριστικών κριτηρίων που θεωρούνται «αντικειμενικά», όπως η κοινή καταγωγή, η γενεαλογία, η γλώσσα, η κουλτούρα, η θρησκεία, οι δεσμοί μ’ ένα τόπο (Cuche D. 2001, σελ. 149). Το άτομο μέσω της βιολογικής του κληρονομιάς γεννιέται, μεγαλώνει και αφομοιώνει τα πολιτισμικά στοιχεία, την «νοοτροπία» και την «ιδιοφυΐα» του λαού στον οποίο ανήκει (ό.π., σελ. 148).

Ταυτόχρονα όμως η ανάπτυξη της πολιτισμικής του ταυτότητας επηρεάζεται άμεσα και από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησής του στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πολιτισμικής ομάδας στην οποία ζει και κινείται. Μ’ αυτό τον τρόπο κάθε άτομο διαμορφώνει κάθε φορά και μια διαφορετική πολιτισμική ταυτότητα ανάλογα με την ομάδα με την οποία αλληλεπιδρά σε κάθε δεδομένη στιγμή. Μ’ αυτή την προσέγγιση η έννοια της πολιτισμικής ταυτότητας παρουσιάζει ρευστότητα και πολυσημία.  Έτσι η πολιτισμική ταυτότητα θα μπορούσε να παραλληλιστεί με τις ρωσικές κούκλες που η μια είναι μέσα στην άλλη (Cuche D. 2001, σελ. 161).

Με βάση τα παραπάνω γίνεται κατανοητό πως άλλη πολιτισμική ταυτότητα έχει ο Έλληνας που γεννήθηκε , μεγάλωσε και ζει στο τόπο προέλευσής του από τον Έλληνα που για διάφορους λόγους ζει σε άλλη χώρα. Και το ίδιο ισχύει για τους ανθρώπους κάθε εθνικότητας..

 Είναι σημαντικό ο κάθε άνθρωπος να έχει επίγνωση των πολιτισμικών επιδράσεων που υφίσταται στο χώρο που ζει  σε κάθε φάση της ζωής του και τα στοιχεία που αφομοιώνει να είναι αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών και όχι μιας τυχαίας κοινωνικής επιρροής.

 

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 BOURDIEU P., H διάκριση. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2002.

 CUCHE DENYS, H έννοια της κουλτούρας στις κοινωνικές επιστήμες. Γενηθήτω. Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα 2001..

 ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Γ., Κοινωνιολογία και Εκπαίδευση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσ/νικη 1996.

 ΝΟΒΑ-ΚΑΛΤΣΟΥΝΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ, Κοινωνικοποίηση. Η γένεση του κοινωνικού υποκειμένου. Βιβλιοθήκη Κοινωνικής Επιστήμης και Κοινωνικής Πολιτικής. Gutenberg, Αθήνα 1998.

 ΤΣΑΟΥΣΗΣ Δ., Χρηστικό Λεξικό Κοινωνιολογίας. Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη. Gutenberg, Αθήνα 1984.

 Φ.Ε.Κ. (629), τεύχος 2, 1992.

 ΧΟΡΚΧΑΪΜΕΡ Μ., ΑΝΤΟΡΝΟ Τ. (επιμ.), Κοινωνιολογία. Εισαγωγικά Δοκίμια. Εκδ. Κριτική, Αθήνα 1987.