ΑΡΘΡΑ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΙYENGAR YOGA

Χάρις Λυρώνη & Χρήστος Παύλου*

 

 iyengarΠρακτική εξάσκηση

Στη μέθοδο Iyengar ο μαθητής διδάσκεται τη γιόγκα μέσα από τη βαθιά μελέτη των asanas (στάσεις, θέσεις του σώματος) και της pranayama (έλεγχος και επιμήκυνση της αναπνοής).

Ο ιδρυτής της μεθόδου Β.Κ.S. Iyengar συστηματοποίησε πάνω από 200 κλασικές asanas και 14 διαφορετικούς τύπους pranayama – με πολλές παραλλαγές, από τις πιο απλές έως τις εξαιρετικά δύσκολες. Τις διάρθρωσε και τις κατηγοριοποίησε, έτσι ώστε ένας αρχάριος, καθώς αποκτά ευλυγισία, δύναμη και ευαισθησία σε νου, σώμα και πνεύμα, να προχωρά με σιγουριά και ασφάλεια από τις βασικές ασκήσεις στις πιο προχωρημένες.

Asana

Κατά τη διάρκεια της άσκησης, η Iyengar yoga επικεντρώνεται σε τρία κυρίως σημεία. Καταρχάς στη σωστή ευθυγράμμιση, πουεπιτρέπει στο σώμα να αναπτυχθεί με αρμονικό και ορθό, ανατομικά, τρόπο, ώστε ο μαθητής να αποφεύγει πόνο και τραυματισμούς, όταν εκτελεί σωστά τις ασκήσεις.

Γνωρίζοντας καλά πως κάθε σώμα είναι διαφορετικό, πως κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικά δυνατά και αδύνατα σημεία, ο Β.Κ.S. Iyengar ανέπτυξε επίσης τη χρήση βοηθημάτων, τα οποία υποστηρίζουν το σώμα, ώστε να πάρει τη σωστή στάση. Χάρη στα βοηθήματα, που είναι ξύλινα μπλοκ, καρέκλες, κουβέρτες, ιμάντες κ.ά., ο μαθητής «δουλεύει» πάνω σε κάθε άσκηση με ένα εύρος κίνησης ασφαλές και αποτελεσματικό.

Η επίμονη στόχευση της μεθόδου Iyengar στη σωστή ευθυγράμμιση του σώματος συνέβαλε στην περαιτέρω εμβάθυνση των, εδώ και αιώνες γνωστών, θεραπευτικών ιδιοτήτων της γιόγκα.

Είναι λοιπόν φανερό ότι η εξάσκηση στην Iyengar yoga, υπό την επίβλεψη ενός κατάλληλα εκπαιδευμένου και έμπειρου δασκάλου, οδηγεί στην εξάλειψη του πόνου και στη βελτίωση της στάσης του σώματος, ενώ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία πολλών παθήσεων, ανάμεσά τους και κάποιες εξαιρετικά σοβαρές.

Τα άλλα δύο σημεία στα οποία το σύστημα Iyengar δίνει μεγάλη έμφαση κατά την πρακτική εξάσκηση είναι, αφενός, η σωστή αλληλουχία των asanas, όπου η ακολουθία συγκεκριμένης σειράς ασκήσεων δημιουργεί κάθε φορά και ανάλογα, ισχυρά αποτελέσματα, και αφετέρου η χρονική διάρκεια παραμονής σε κάθε asana, η οποία επιμηκύνεται προκειμένου οι ιδιότητες της άσκησης να επιδράσουν σε βαθύτερο επίπεδο.

Pranayama

Εφόσον ο μαθητής αποκτήσει με την εξάσκηση γερές βάσεις στις asanas, ευθυγράμμιση, ευλυγισία και διεύρυνση των πνευμόνων, ώστε να μπορεί να κάθεται στη σωστή θέση και να αναπνέει άνετα, τότε μπορεί να αρχίσει η άσκηση της pranayama.

Τα οφέλη της pranayama είναι πολλαπλά, τόσο σε σωματικό επίπεδο όπως τόνωση του κυκλοφορικού, του πεπτικού, του νευρικού και του αναπνευστικού συστήματος–, ενεργοποιώντας τα εσωτερικά όργανα και δημιουργώντας μία αίσθηση δυναμισμού και ηρεμίας, όσο και σε νοητικό, καλλιεργώντας τον αυτοέλεγχο του νου και των αισθήσεων και προετοιμάζοντας το άτομο για την εμπειρία της βαθιάς αυτοσυγκέντρωσης (meditation).

Astanga yoga

Βέβαια, από τα παραπάνω θα μπορούσε να δημιουργηθεί η εσφαλμένη εντύπωση ότι η Iyengar yoga δεν είναι παρά γυμναστική και βαθιές αναπνοές. Η αλήθεια όμως είναι ότι οι asanas και η pranayama αποτελούν απλώς τα εργαλεία για να κατακτήσει κανείς και τα 8 στάδια της Astanga yoga του Patanjali. Ο έλεγχος του σώματος οδηγεί στον έλεγχο του νου. Ένα ανθρώπινο ον στην ολότητά του, από την επιδερμίδα μέχρι τον εσώτερο εαυτό του, αποτελεί ένα σύνολο από αλληλένδετα στοιχεία. Για παράδειγμα, όταν το σώμα νοσεί, ο νους πλημμυρίζει από αρνητικές σκέψεις, πέφτει σε λήθαργο και αποκτά κακή διάθεση· αντίστοιχα, όταν ο νους βρίσκεται σε υπερένταση, τότε το σώμα αποκτά νευρική υπερδιέγερση. Η ένταση και το βάθος της σωματικής εξάσκησης στην Iyengar Yoga επηρεάζουν και αλλάζουν το νου και το πνεύμα.

Στην εκτέλεση των asanas, το σώμα και ο νους θα πρέπει να μάθουν να συμμετέχουν ολοκληρωτικά. Το άτομο αποκτά ταυτόχρονη επίγνωση και του παραμικρού μέρους του σώματος, οπότε ο νους είναι σε πλήρη εγρήγορση, προσήλωση και οξυδέρκεια. Ο ασκούμενος μαθαίνει να αναπνέει ήρεμα, βαθιά και ομοιόμορφα, ώστε η ενέργεια (prana) να ρέει ανεμπόδιστα, καθώς και να διατηρεί το νου ήρεμο, απαθή και δεκτικό, οδηγώντας τον με αυτόν τον τρόπο σε κατάσταση έντονης αυτοσυγκέντρωσης. Η διαδικασία αυτή προετοιμάζει το σώμα για την pranayama.

Μέσα από τις asanas, το άτομο εμπεδώνει τις ηθικές αρχές της γιόγκα (yama και niyama), και μαθαίνει να τις εφαρμόζει. Για παράδειγμα, μία από τις αρχές που απαρτίζουν τις niyama είναι η sauca (καθαρότητα). Καθώς η γιόγκα οδηγεί στη βαθιά συνείδηση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το σώμα και ο νους, το άτομο αποκτά μεγαλύτερη επίγνωση της υγείας του και αρχίζει να τη φροντίζει.

Είναι γνωστό ότι, μετά από πολύ φαγητό και ποτό το σώμα υποφέρει και ο νους γίνεται νωθρός. Καθώς ο ασκούμενος στη γιόγκα βλέπει όλο και περισσότερο να βελτιώνεται η σωματική και νοητική του υγεία, δυσκολεύεται να συμβιβαστεί με τάσεις αυτοκαταστροφικές, οπότε αρχίζει να μετριάζει το φαγητό και το ποτό κι έτσι οδηγείται σε έναν πιο αγνό τρόπο ζωής.

Ένα άλλο σχετικό παράδειγμα αποτελεί η ahimsa (μη βία), ένας από τους ηθικούς κανόνες που απαρτίζουν τις yama. Παρόλο που, με μια βιαστική ματιά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι yama αφορούν την κοινωνική ηθική και οι niyama τις ατομικές αρχές, και οι δύο μπορούν να εφαρμοστούν εξίσου είτε σε κοινωνικό είτε σε σωματικό επίπεδο. Είναι γεγονός ότι ο B.K.S. Iyengar χρησιμοποίησε τις asanas για να εξηγήσει την πολυεπίπεδη λειτουργία αυτών των ηθικών αξιών.

Έτσι, για παράδειγμα, όταν κάποιος εκτελεί την Parsvakonasana μπορεί να αισθανθεί πόνο στο γόνατο του μπροστινού ποδιού, και να συμπεράνει ότι το πρόβλημα είναι στο ίδιο το γόνατο. Στην πραγματικότητα η νωθρότητα του γλουτού και του μηρού είναι που επιβαρύνουν το γόνατο και το κάνουν να πονά σε αυτή την ασυνήθιστη θέση. Ο γλουτός και ο μηρός ασκούν βία με το να παραμένουν νωθροί, αλλά εμείς κατηγορούμε το γόνατο. Η λύση είναι να κάνουμε το γλουτό και το μηρό να εργαστούν σωστά, ώστε κατόπιν να μπορέσει να εργαστεί σωστά και το γόνατο και να υποχωρήσει η δυσφορία.

Καθώς αυξάνεται η ευαισθησία του ατόμου στις asanas συνειδητοποιεί επίσης ότι, πέρα από το γλουτό και το μηρό, όλα τα μέλη του σώματος, άλλα σε μικρότερο και άλλα σε μεγαλύτερο βαθμό, διαδραματίζουν το ρόλο τους στη βία που ασκείται στο γόνατο. Η συνειδητοποίηση αυτή μπορεί κάλλιστα να βρει εφαρμογή και να επιφέρει αλλαγές και στη στάση ζωής στην καθημερινότητα του ασκούμενου.

Η pranayama αποτελεί βασική προϋπόθεση προκειμένου να προχωρήσει κανείς στη σωστή και βαθιά αυτοσυγκέντρωση. Ο Β.Κ.S. Iyengar αναφέρει ότι, αν και θεωρητικά είναι δυνατόν να επιτευχθεί κατάσταση βαθιάς συγκέντρωσης με το να καθίσει απλώς κάποιος και να αυτοσυγκεντρωθεί, στην πράξη κάτι τέτοιο είναι αδύνατον για το 99% των ανθρώπων.

Στη βαθιά αυτοσυγκέντρωση, ο νους είναι απόλυτα ακίνητος, αλλά και απόλυτα οξύς. Πολλοί άνθρωποι παρακολουθούν μαθήματα αυτοσυγκέντρωσης επί σειρά ετών, λίγοι όμως επιτυγχάνουν αυτήν την κατάσταση συνειδητής επίγνωσης. Ο Β.Κ.S. Iyengar λέει ότι ο νους ενός ανθρώπου έχει πάρα πολλά «ανοίγματα»· είναι σαν ένα κόσκινο γεμάτο νερό. Όποια τρύπα και να κλείσεις, το νερό συνεχίζει να τρέχει από τις υπόλοιπες. Ο νους είναι εξαιρετικά επιδέξιος, πολυμήχανος και αεικίνητος για να μπορέσει κανείς να τον ελέγξει και να τον ακινητοποιήσει.

Συνεπώς, η pranayama είναι το εργαλείο για την ακινητοποίηση το νου: είναι ευκολότερο να ελέγξει κανείς την ήρεμη, απαλή και άνετη αναπνοή απ’ ό,τι το νου, και όταν η αναπνοή ηρεμήσει και σταθεροποιηθεί, τότε ηρεμεί και σταθεροποιείται και ο νους.

Αργότερα ο ασκούμενος μαθαίνει πώς να αποσύρει τις αισθήσεις από τα εξωτερικά ερεθίσματα και να καλλιεργεί μία διανοητική κατάσταση μέσα από την οποία θα βιώσει την εμπειρία της βαθιάς αυτοσυγκέντρωσης.

Βαθιά αυτοσυγκέντρωση (Meditation)

Όπως είδαμε, η βαθιά αυτοσυγκέντρωση είναι μια ψυχική κατάσταση που δεν διδάσκεται και, συνεπώς, το να καθίσει απλώς κάποιος και να προσπαθήσει να αυτοσυγκεντρωθεί δεν εγγυάται από μόνο του αποτελέσματα. Οι βάσεις της καλλιέργειας του εαυτού θα πρέπει να χτιστούν μέσα από την εξάσκηση των πέντε πρώτων σταδίων της γιόγκα. Η εμπειρία της βαθιάς αυτοσυγκέντρωσης έρχεται όταν ο μαθητής είναι έτοιμος.

Αυτό οδηγεί σε ένα ακόμη βασικό χαρακτηριστικό της Iyengar yoga: τη βαθιά συγκέντρωση εν δράσει. Αν κάποιος μπορεί να συγκεντρώσει την προσοχή του σε μία φλόγα, έναν κόκκο ρυζιού ή άλλο αντικείμενο, γιατί να μην μπορεί να κάνει το ίδιο και πάνω στην asana που εκτελεί;

Έτσι, καθώς ο μαθητής εξασκείται στις διάφορες στάσεις της γιόγκα, ο νους μαθαίνει να αποκτά σαφή αντίληψη των διάφορων μελών του σώματος. Στην αρχή, μετακινείται από το ένα μέλος στο άλλο, αλλά με τον καιρό μαθαίνει να απορροφάται εξίσου από όλα τα μέλη του σώματος ταυτόχρονα. Ο ασκούμενος, προκειμένου να επιτυγχάνει πιο ακριβείς και επομένως, πιο αποτελεσματικές και άνετες asanas διεισδύει σε όλο και βαθύτερα επίπεδα επίγνωσης του σώματός του. Για παράδειγμα, η Utthitha Trikonasana διδάσκεται σε έναν αρχάριο στο πρώτο μάθημα, αλλά και ο B.K.S. Iyengar, 70 χρόνια μετά, εξακολουθεί και εξασκεί την ίδια άσανα. Και ενώ ο αρχάριος με την καθοδήγηση του δασκάλου του την εκτελεί μυοσκελετικά, ο Iyengar, έπειτα από 70 χρόνια, την εκτελεί όντας σε κατάσταση βαθιάς συγκέντρωσης.

Έτσι, ο νους εκπαιδεύεται να φτάσει σε κατάσταση βαθιάς συνειδητοποίησης ολόκληρης της ύπαρξης. Αν και η pranayama είναι το αληθινό κλειδί στην προετοιμασία για τη βαθιά αυτοσυγκέντρωση, ωστόσο η πρόοδος που σημειώνεται αντανακλάται στις asanas, οι οποίες είναι δυνατόν να εκτελεστούν σε τέτοιο βαθμό τελειότητας, ώστε το άτομο να αυτοσυγκεντρώνεται σε βάθος ενώ τις εκτελεί.

Τι διακρίνει την Iyengar yoga από τα άλλα στιλ

Συνοπτικά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η μέθοδος Iyengar διαφέρει από τα άλλα στιλ γιόγκα σε 3 βασικά στοιχεία: την τεχνική, την αλληλουχία και τη χρονική διάρκεια.

Η τεχνική διδάσκεται με έμφαση στην ακρίβεια κάθε κίνησης, ώστε στην πρακτική εξάσκηση το άτομο να κάνει ολοένα και πιο λεπτές διορθώσεις όσον αφορά την ευθυγράμμιση και σωστή στάση του σώματος κατά την εκτέλεση των asanas και της pranayama.

Η αλληλουχία αναφέρεται στη σειρά με την οποία εκτελούνται οι asanas και η pranayama. Για παράδειγμα, αλλάζοντας τη σειρά των asanas, τα αποτελέσματα της άσκησης σε διανοητικό και συναισθηματικό επίπεδο μπορούν να ενταθούν σε μεγάλο βαθμό, επιφέροντας, τελικά, αλλαγές στο σύνολο της ύπαρξης και στην εξέλιξή της σε κάθε τομέα.

Η χρονική διάρκεια αναφέρεται στο χρόνο που αφιερώνεται στις asanas ή στην pranayama. Οι στάσεις δεν είναι δυνατό να εκτελούνται γρήγορα ή μηχανικά. Χρειάζεται χρόνος για να μπει κάποιος σε μια asana και να μπορέσει να σταθεροποιηθεί σε αυτήν. Όταν επιτευχθεί αυτό, τότε μπορεί να παραμείνει ακόμη περισσότερο χρονικό διάστημα, εμβαθύνοντας ακόμη περισσότερο στην ουσία της και αντλώντας τα οφέλη της στο μέγιστο.

Έπειτα από όλα αυτά, μπορεί κάποιος να διακρίνει τον τρόπο που η Iyengar yoga καλλιεργεί και τα οκτώ στάδια της γιόγκα και πόσο πολύ απέχει από την «απλή γυμναστική» και τις «βαθιές αναπνοές». Μέσα από την πρακτική εξάσκηση και την κατανόηση, ο ασκούμενος συνειδητοποιεί ότι η asana διαφέρει τόσο από το στρέτσινγκ και τη γυμναστική όσο η pranayama από τις απλές, βαθιές αναπνοές και η βαθιά αυτοσυγκέντρωση από την αυτοΰπνωση.

Η παρατεταμένη εξάσκηση σε asana και pranayama επιδρά θετικά στον άνθρωπο τόσο σε διανοητικό και πνευματικό επίπεδο, όσο και σε σωματικό.

 

* Οι συγγραφείς Χάρις Λυρώνη και Χρήστος Παύλου είναι δάσκαλοι της Ιyengar yoga και ιδρυτές του 

Shakti Yoga Studio

Λ. Φωτιάδου 17-19, 116 36 Μετς, Αθήνα

17-19, L. Fotiadou Str. 116 36 Mets, Athens

Τηλ./Tel.: 210-75.69.376 & 69.36.134.111