Ζητήματα ταυτότητας (Πώς είναι να είσαι Ελληνο-Iνδός στην Ελλάδα του 21ου αιώνα)

Χριστίνα και Άγγελος Αρόρα

Ο Σπινόζα αναφέρει πως για να νιώσει ένας άνθρωπος ελεύθερος οφείλει να “ξεπεράσει” και να αποδεχτεί τη φυσική ανάγκη. Πράγματι, η ανθρώπινη υπόσταση με τις φυσικές ανάγκες της και τη βιολογική της αλήθεια, ως δείγμα ευρύτερης φυσικής κατασκευής, μοιάζει αμετάβλητη και κάθε νέο-εισερχόμενο στον κόσμο μέλος οφείλει να αποδεχτεί τη φυσική του ταυτότητα. Λευκοί, έγχρωμοι, κοντοί και ψηλοί, όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι οφείλουν να αγαπήσουν τον εαυτό τους και να αγκαλιάσουν τα χαρακτηριστικά τους. Μέρος της ταυτότητας αυτής αποτελεί και η καταγωγή του κάθε ανθρώπου από έναν τόπο, μία χώρα. Ο καθένας μας κληρονομεί, από τη γέννησή του, ένα τεράστιο κράμα πολιτισμού, γλώσσας, κουλτούρας και επιδράσεων. Ο άνθρωπος όμως εύκολα μπορεί να αγκαλιάσει ή να κόψει τους δεσμούς που τον ενώνουν με έναν τόπο και την κουλτούρα του. Μπορεί να γίνει κοινωνός ενός τόπου με τον οποίο δεν τον ένωνε κάποιος δεσμός και να γίνει αυτοεξόριστος από τον τόπο που “κληρονόμησε”.

Όντας Έλληνες από μητέρα και Ινδοί από πατέρα, από πολύ νωρίς προβληματιζόμασταν για το ζήτημα της ταυτότητας. Ακόμη και τώρα αναρωτιόμαστε για τη σχέση ατόμου και ταυτότητας, πόσο μάλλον όταν αυτές οι ταυτότητες είναι δύο και βαρύνουσες πολιτισμικά. Φυσικά εναπόκειται στο άτομο και τις επιλογές του. Ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως μέρος της εξίσωσης δεν είναι μόνο το άτομο και οι αποφάσεις του σε σχέση με το ποια θα επιλέξει να ακολουθήσει, αλλά και οι υπόλοιποι άνθρωποι που σε αντιμετωπίζουν και σε συναναστρέφονται. Δηλαδή το πως θα σου φερθούν και αν θα επηρεάσει τη μεταξύ σας κοινωνική σχέση η πληροφορία για την ύπαρξη μιας ταυτότητας που μπορεί να είναι ξένη, ίσως και μη αποδεκτή. Μια πληροφορία που μπορεί να λαμβάνει ο άλλος από τον τρόπο που μιλάς, το χρώμα του δέρματός σου, το ξενικό επίθετό σου και οτιδήποτε άλλο. Σε όλες αυτές τις πτυχές εστιάζουμε και στην περίπτωσή μας, θέλοντας να εξετάσουμε το πως είναι να είσαι Ελληνο-Ινδός στην Ελλάδα του 21ου αιώνα.

Ξεκινώντας από τα παιδικά χρόνια, είναι ευνόητο πως δεν μπορούσαμε να αντιληφθούμε κάποια διαφορά, καθώς μέχρι και για εμάς τους ίδιους ήταν απλά μια πληροφορία. Μια πληροφορία που δεν μας αφορούσε και τόσο, όχι επειδή δεν θέλαμε, αλλά επειδή δεν επηρέαζε τη ζωή μας σε εκείνη τη φάση. Είχαμε ένα ξενικό επίθετο και τη γνώση πως ο πατέρας μας ήταν Ινδός και επίσης πως είχαμε συγγενείς που δεν είχαμε γνωρίσει στην Ινδία. Όμως σε αντίθεση με άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, εμείς δεν επισκεπτόμασταν από μικροί την Ινδία. Συνεπώς, πνευματικά και συναισθηματικά δεν είχαμε αναμειχθεί καθόλου στο ζήτημα αυτό. Αυτό που έχει όμως πραγματικά ενδιαφέρον είναι η αντίδραση των υπολοίπων και πως διέφερε ριζικά από τη δική μας “αδιάφορη” ακόμη στάση ως προς αυτή μας την πλευρά. Τα παιδιά στο σχολείο σχολίαζαν -μερικές φορές- το σκουρόχρωμο δέρμα ή κορόιδευαν το ξενικό επίθετο. Γέλαγαν με τα λάθη που γίνονταν στο επίθετο από τους δασκάλους. Όλα αυτά με αφέλεια, τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν απόλυτα. Σε καμία περίπτωση όμως δεν αντιμετωπίσαμε ρατσιστικές συμπεριφορές βαριάς μορφής. Από την άλλη, οι δάσκαλοι και άλλοι ενήλικοι άνθρωποι πάντα εντυπωσιάζονταν στο άκουσμα αυτού. Οι ερωτήσεις έρχονταν βροχή. Αν πάμε στη χώρα, αν μιλάμε τη γλώσσα, αν γνωρίζουμε  τους Ινδούς παππούδες μας. Μερικοί δήλωναν πως θέλανε να επισκεφτούνε τη μακρινή χώρα της Ασίας• σαν ένα όνειρο ζωής.

Τα χρόνια πέρασαν και οι ερωτήσεις συνεχίζονταν με τον ίδιο ρυθμό στο άκουσμα αυτής της πραγματικότητας. Μια “απογοήτευση” πλημμύριζε τον κόσμο που διαπίστωνε πως δεν είχαμε καταφέρει να ταξιδέψουμε στην Ινδία ή να μάθουμε χίντι. Μια απογοήτευση όμως πλημμύριζε και εμάς πλέον. Η πολιτισμική ταυτότητα του να καταγόμαστε από την Ινδία άρχισε να βαραίνει αρκετά. Πλέον είχαμε μάθει στο σχολείο για εκείνη τη μακρινή χώρα της Ασίας και πόσο επηρέασε πολιτισμικά τον κόσμο. Με τον πολιτισμό της, τις θρησκείες και τη φιλοσοφία της, τη γιόγκα και τις οξύτατες αντιθέσεις της. Είχαμε μάθει για την περίφημη ελκτική δύναμη ανάμεσα στην ινδική και την ελληνική κουλτούρα, σαν εκείνες τις ερωτικές έλξεις των ουράνιων σωμάτων και τις ενώσεις των βαρυτικών και ηλεκτρομαγνητικών δυνάμεων. Όλο το κράμα της ινδοευρωπαϊκής κουλτούρας μάς καλούσε επίμονα. Εμείς βλέπαμε στην τηλεόραση, διαβάζαμε και μαθαίναμε. Ωστόσο όλα κάπου εκεί σταμάταγαν. Έλειπε η βιωματικότητα και η ελληνική παιδεία που είχαμε αποκτήσει απορροφούσε καθετί.

Όλα άλλαξαν πριν λίγα χρόνια όταν παρουσιάστηκε πραγματικά μια μεγάλη ευκαιρία για ένα ταξίδι στην Ινδία. Μετά τον πατέρα μας, αποφασίσαμε και εμείς να κάνουμε το μεγάλο ταξίδι και εκμεταλλευτήκαμε την παραμονή μας σε αυτήν τη χώρα στο έπακρο. Είκοσι δύο μέρες που είχαμε να τις μοιράσουμε σε πολλά δρομολόγια με λεωφορεία και τραίνα. Είκοσι δύο μέρες που μοιράστηκαν ανάμεσα στο Δελχί, στην Άγρα, στο Λαντάκ και στο Παντζάμπ. Είκοσι δύο μέρες γεμάτες αντιθέσεις και ενδιαφέρουσες γνωριμίες με Ινδούς. Πανέμορφα τοπία και κήποι, ναοί και αξιοθέατα, αλλά και απίστευτο πολιτισμικό υπόβαθρο. Σε όλα αυτά προστίθενται και πολλά σοκ. Σκουπίδια, υγρασία, θόρυβος και περίεργα ήθη-έθιμα του ινδικού λαού. Όλα αυτά άσκησαν τεράστια γοητεία και επίδραση στον κόσμο μας. Είχαμε ήδη αποφασίσει πως θα επιστρέψουμε ξανά για να εξερευνήσουμε και άλλο αυτή τη μαγική χώρα. Να δούμε και άλλα μέρη, να μάθουμε περισσότερα για τον ινδικό πολιτισμό. Φυσικά δεν παραλείψαμε να γνωρίσουμε και τους συγγενείς μας στο Παντζάμπ. Είδαμε για πρώτη φορά τους παππούδες, τους θείους και τα ξαδέρφια μας και η συγκίνηση ήταν αμοιβαία. Απογοητεύτηκαν που δεν γνωρίζαμε τη γλώσσα, αλλά μας φιλοξένησαν με θέρμη και κάτι παραπάνω. Δεν σταματήσαμε να δοκιμάζουμε διάφορα ινδικά εδέσματα και συνταγές στα πολλά μικρά γεύματα που κάνουν οι Ινδοί.

Δυστυχώς από τότε δεν έχουμε καταφέρει ξανά να πάρουμε το αεροπλάνο για Ινδία. Όμως αυτή η χρονιά μάς βρήκε αποφασισμένους να χτίσουμε βαθύτερους δεσμούς με την ινδική κουλτούρα. Με ποιον άλλον τρόπο από το να μάθεις την ίδια τη γλώσσα ενός λαού; Δηλαδή τη ραχοκοκκαλιά της σκέψης και της επικοινωνίας, της διανόησης αλλά και της οικονομίας ενός τόπου; Πώς αλλιώς θα μπορέσεις να έρθεις σε επαφή με τα κείμενα του Ινδουισμού και του Βουδισμού, της γιόγκα και των μεγάλων ινδικών επών; Σε συνεργασία με την ΕΛΙΝΕΠΑ (Eλληνο-Ινδική Εταιρεία Ανάπτυξης και Πολιτισμού) μελετάμε συστηματικά τα Χίντι και παράλληλα την κουλτούρα και τον πολιτισμό της Ινδίας. Όντας αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να εντρυφούμε στον ιδιαίτερο αυτό κόσμο, τι άλλο απομένει; Σύντομα ένα ακόμη μεγάλο ταξίδι στην Ινδία…

Φωτογραφίες: Διονύσης Κατσιώπης και Χριστίνα Αρόρα.