ΑΡΘΡΑ

Στοχασμός στην Αγάπη και τη Συμπόνια

Της Ιωάννας Ταμπαξή*

 fire_love-Rumi1


Αγάπη. Όλοι την αναζητούν. Όλοι την αποζητούν. Απασχόλησε κάθε εποχή και κάθε άνθρωπο. Άνθρωποι λόγιοι, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, θρησκευτικοί ηγέτες, την εξύμνησαν, την τραγούδησαν, την κάνανε στιχάκια και μουσική μελωδική άλλοι την ισοπέδωσαν, την επισκίασαν, ως πλάνη φοβερή.

   “Μίλα μου ψιθυριστά, αν μου μιλάς για αγάπη -Σαίξπηρ-

Με αυτή την φράση θα ξεκινήσω τον στοχασμό μου, ωσάν  να είναι μια ποιότητα εύθραυστη, ρευστή και λυγερή.

Στην αρχαία  ελληνική γλώσσα υπάρχει το ρήμα εράω-ερώ, το οποίο σημαίνει αγαπώ, επιθυμώ, ποθώ. Και επειδή από κάπου πρέπει να ξεκινήσει κανείς, ίσως η αγάπη να ξεκινά από μια βαθιά επιθυμία, να δούμε στον άλλον ό,τι ευγενέστερο υπάρχει μέσα μας.

Έτσι στην αρχή, η αγάπη διαχωρίζεται, σε αδερφική αγάπη, μητρική αγάπη, ερωτική αγάπη  και θεωρείται ως κάτι εξωτερικό το οποίο προκαλεί μια δόνηση στο εσωτερικό μας περιβάλλον, μια δόνηση  που συγκινεί και μας ευχαριστεί. Και από αυτό το σημείο ξεκινά το ταξίδι του πνεύματος να καταλάβει, να δει, να ορίσει, να εξηγήσει τί είναι αυτό που συγκινεί και σε κάνει να δακρύζεις. “Ρώτησα ένα λουλούδι, ένα πουλί και έναν άνθρωπο τί είναι αγάπη και το λουλούδι άνθησε, το πουλί κελάηδησε και ο άνθρωπoς δάκρυσε (Θυμόσοφη Ρήση). Αυτή η συγκίνηση, γεννά σκέψεις και συναισθήματα έντονα και δυνατά και σε κάνει να αποζητάς όλο και πιο πολύ, αυτή την ίδια συγκίνηση, αυτήν την ευχαρίστηση,  σε ένα ατέλειωτο κυνήγι ανεκπλήρωτων επιθυμιών και θέλω. Και όσο νομίζεις ότι την έχεις βρει, κάθε νέα έντονη στιγμή αναφωνείς Ναι! Αυτό είναι αγάπη! Αρχίζεις να νιώθεις δυνατός και επιθυμητός και έπειτα ξεμακραίνει, άλλοτε αργά αργά άλλοτε απότομα και ξαφνικά, σαν να ήταν όνειρο. Έτσι αρχίζει ο πόνος,  γιατί η προσκόλληση και αυτός ο βαθύς πόθος να αγαπάς και να αγαπιέσαι,  γεννά μέσα σου συναισθήματα ζήλειας, απληστίας, θυμού και εξουσίας. Και εκεί η αγάπη χάνεται, θεωρώντας την αγάπη ωσάν κάτι εξαρτώμενο και συμβατό.

Σε αυτό το  σημείο, το πνεύμα αν έχει την καλή τύχη με το μέρος του, θα ανυψωθεί και θα θυμηθεί ότι “η αγάπη δεν άρχει, αλλά πλάθει (Γκαίτε). Είθε να γεννηθεί εκείνη τη στιγμή, το απαραίτητο θάρρος και η γενναιότητα που χρειάζεται για να παρατηρήσει κανείς  τα συναισθήματά του,  να υπερβεί τους φόβους του και να ξεπεράσει ό,τι μέσα του “τρέμει και αντιστέκεται, ό,τι θα προτιμούσε μια καθησυχαστική αυταπάτη ή ένα βολικό ψέμα” (Jankelevitz). Μέσω της παρατήρησης, οι εχθροί της καρδιάς,  ο θυμός, η αυταπάτη, η απληστία, η ζήλια και η οκνηρία, ησυχάζουν και απομακρύνονται ώσπου γεννιέται η ευγνωμοσύνη την οποία ο Σπινόζα ορίζει ως “χαρά που γεννιέται από την ιδέα που έχει ο άνθρωπος για τον εαυτό του και την ικανότητα  δράσης του. Λυτρωτική τολμώ να πω, πολλές φορές, κατευνάζει τις επιθυμίες και τα αμέτρητα θέλω και οδηγεί στην αναγνώριση και αποδοχή αυτού που είσαι και μαθαίνεις να συγχωρείς.

“Θα θελα να φωνάξω το όνομα σου, αγάπη, με όλη μου την δύναμη” (Λειβαδίτης) γιατί με τη συγχώρεση αρχίζεις πραγματικά να καταλαβαίνεις και να αγαπάς. Συμπαθείς, συμπονάς, επικοινωνείς, συνομιλείς αληθινά με τα πράγματα και τους γύρω σου και χωράς όλο και περισσότερα μέσα στην καρδιά σου, στο νου σου, στην κατανόηση σου. Το πνεύμα αρχίζει και γίνεται ευλύγιστο, υπομονετικό, ευπροσάρμοστο, καλωσορίζει και βρίσκει τον κοινό άξονα, το κοινό που ενώνει το καθετί. Η Συμπόνια (karuna) είναι η δύναμη της καρδιάς, το μεγαλείο της ψυχής, η υπέρτατη αρετή. Η ικανότητα να μπαίνεις στη θέση του άλλου, η βαθύτερη πρόθεση και θέληση να ακούσεις, να καταλάβεις , να συναισθανθείς, να δεις για λίγο μέσα από τα μάτια του άλλου, να είσαι ο άλλος. Συμπόνια είναι η μη-βία, η μεγαλύτερη δύναμη που διαθέτει ο άνθρωπος σύμφωνα με τον Γκάντι. Συμπόνια είναι όταν ο γιόγκι βλέπει τον εαυτό του μέσα σε όλες τις υπάρξεις και όλες τις υπάρξεις μέσα στον εαυτό του” (Γκίτα). Η Συμπόνια, δεν περιορίζεται σε αυτόν που έχεις απέναντι σου, δεν περιορίζεται σε αυτό που είναι δικό σου, αλλά ανοίγεται προς τα έξω προς κάθε άνθρωπο, προς κάθε ζωντανό πλάσμα, σε  μια απροσμέτρητη προοπτική.

Η ποιότητα της Συμπόνιας διακρίνεται καθαρά μέσα στο πρώιμο βουδιστικό ποίημα:

Ας είναι όλα τα πλάσματα ευτυχισμένα!

Αδύναμοι ή δυνατοί, με μεγάλη, μεσαία ή μικρή περιουσία,

μικροί ή μεγάλοι, ορατοί ή αόρατοι, κοντινοί ή μακρινοί,

ζώντες ή εν αναμονή να γεννηθούν, είθε να είναι όλοι ευτυχισμένοι!

Είθε κανείς να μην ψεύδεται ή να περιφρονεί οποιοδήποτε πλάσμα οπουδήποτε.

Είθε κανείς να μην ευχηθεί κακό για κανένα πλάσμα από θυμό ή από μίσος!

Ας περιβάλλουμε με στοργή όλα τα πλάσματα, όπως μια μητέρα το μοναχοπαίδι της.

Είθε οι τρυφερές μας σκέψεις να γεμίσουν ολόκληρο τον κόσμο, -επάνω -κάτω-πέρα,

Χωρίς όρια-μια απεριόριστη καλή θέληση προς όλο τον κόσμο.

Απέραντη, Ελεύθερη από το μίσος και  την έχθρα!   

Ακόμα η αγάπη δεν φάνηκε…. γιατί η αγάπη

“Δεν είναι συμπόνια, μήτε καλοσύνη. Στην καλοσύνη είναι δυο, αυτός που δίνει και αυτός που δέχεται. Μα στην αγάπη είναι ένας. Σμίγουν οι δυο και γίνονται ένα. Δεν ξεχωρίζουν. Το εγώ και εσύ αφανίζονται. Αγαπώ θα πει χάνομαι” -Καζαντζάκης-

Και εκεί που χάθηκες πραγματικά βρίσκεσαι και συνειδητοποιείς ότι εσύ είσαι ο άλλος, αυτό το κάτι που δεν ξέρεις τι είναι και το ονομάζεις αγάπη απορρέει από μέσα σου. Ό,τι βλέπεις όμορφο, αγαπητό, είναι όμορφο και αγαπητό επειδή μπορείς εσύ να το αντιληφθείς και να το δεις. Είναι η δική σου ενέργεια που αντανακλάται στο καθετί. “Ένα βήμα προς τη δική σου καρδιά, είναι ένα βήμα προς τον αγαπημένο. Σε αυτό το σπίτι των κατόπτρων αντικρίζεις διάφορα πράγματα. Τρίψε τα μάτια σου. Μόνο εσύ υπάρχεις” (Ρουμί).

Η αγάπη υπάρχει εκεί που είσαι ολόκληρος, με όλη σου την καρδιά. Εκεί που τα όρια χάνονται και  το “εγώ” εκμηδενίζεται  ώσπου μένει μόνο η αγάπη. Έτσι μεταμορφώνεσαι από αυτόν που δρα για την αγάπη στην ίδια την δράση. Δεν είσαι αυτός που αγαπά αλλά η ίδια η αγάπη. Όπως αναφέρει ο Κρισναμούρτι, “όπου υπάρχει αγάπη, δεν υπάρχει ο παρατηρητής. Δεν υπάρχεις εσύ και ο -ένας- που αγαπάς, μόνο η ποιότητα της αγάπης”. Και ο Ρουμί, “Αλλά όχι, για να βρεις τον αγαπημένο, πρέπει να γίνεις ο αγαπημένος”.

Η αγάπη και η συμπόνια είναι δυο έννοιες αλληλοεξαρτώμενες, είναι ποιότητες οι οποίες αναμιγνύονται για να προσθέσουν νόημα, ανθρωπιά και σοφία στην πορεία της ζωής ενός ανθρώπου. Είναι δυο έννοιες οι οποίες όταν στοχάζεσαι σε αυτές νιώθεις θαλπωρή και ζεστασιά. Είναι εκεί που ο λόγος αναμετράται με τη συγκίνηση. Είναι η θεία έμπνευση, το ποίημα και ο ποιητής. Δεν υπάρχουν μόνο για να νιώσουμε τη χαρά αλλά  “για να μας δείξουν όσα μπορούμε να αντέξουμε” (Herman Hesse)  και να αναγνωρίσουμε αυτό το σιωπηλό, ακίνητο, άμορφο, ήσυχο μέρος που υπάρχει μέσα σε όλους μας. “Το να αγαπάς σημαίνει να βλέπεις ένα θαύμα αόρατο στους άλλους” (Francois Mauriac).

Η αγάπη δεν αποτελεί καθήκον ούτε είναι υποχρέωση.

Η αγάπη είναι πηγή, μήτρα , τροφός.  Η αγάπη είναι η έμπνευση των ποιητών, η έκφραση των χορευτών, η δόνηση των μουσικών. Η αγάπη υπάρχει για να μπορεί ο άνθρωπος να εκφράζεται και να εκφράζει αυτό το ευγενές, την ευαισθησία που υπάρχει μέσα του. Η υπέρτατη αγάπη προσεγγίζεται μέσω της  Τέχνης, γιατί η  Τέχνη “γεννιέται και στεριώνει εκεί όπου υπάρχει διαχρονική και ακόρεστη δίψα για το πνευματικό, το ιδεώδες”. Η Τέχνη ως “θρησκευτική εμπειρία επιδρά κυρίως στην ψυχή διαμορφώνοντας την πνευματική δομή της, οργώνει και καλλιεργεί την ψυχή του ανθρώπου για το καλό”  (Tarkofski).

Δίχως αγάπη όλη η λατρεία είναι ένα ασήκωτο βάρος, ο χορός αγγαρεία, η μουσική σκέτος θόρυβος. Ναι, όλη η βροχή του ουρανού πέφτει στη θάλασσα, μα δίχως αγάπη ούτε μια σταγόνα δεν γίνεται μαργαριτάρι. -Ρουμί-

Η αγάπη είναι το Όλον. Δεν ορίζεται, δεν πλαισιώνεται, γιατί ρέει, γεννιέται αδιάκοπα, εμπεριέχει, περικλείει, χωράει όλες τις ιδέες, όλες τις αντιθέσεις, το φως και το σκοτάδι. Αγαπώ σημαίνει κατανοώ. Ό,τι εισέρχεται στη σφαίρα της κατανόησης μου, το αγαπώ αληθινά, γιατί δεν ζητώ τίποτα πίσω, του δίνω χώρο να υπάρχει, να είναι αυτό που είναι. Αγάπη είναι το “Βλέπειν”, αμεσότητα βλέμματος, καθαρή ενατένιση, εκφραστική σιωπή.

Oμορφιά.  Tαπεινότητα.  Eλευθερία.

Η αγάπη είναι στην αρχή, στο τέλος, και στη διαδικασία ωρίμανσης του πνεύματος.

Αυτογνωσία.  Ελευθερία.  Δημιουργία.

Η αγάπη είναι ο προορισμός, το ταξίδι και τα δώρα της ζωής.

Η αγάπη είναι ζωή.  Όλα, καθετί  που καταλαβαίνω, το καταλαβαίνω μονάχα επειδή αγαπώ”  -Tolstoy-

 

Η Ιωάννα Ταμπαξή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Απόφοιτος της επαγγελματικής σχολής χορού Ραλλού Μάνου. Χόρεψε, χορογράφησε  και δίδαξε μπαλέτο, μουσικοκινητική αγωγή και σύγχρονο χορό. Είναι πιστοποιημένη δασκάλα γιόγκα 500h από την Yoga Alliance και διδάσκει  από το 2009. Το 2012 καθιέρωσε μαζί με την αδερφή της,  το YOGArt  ως έναν τόπο Ευτυχής Συνάντησης για μελέτη και πρακτική. Δυο χρόνια αργότερα ταξίδεψε στην Ινδία να συναντήσει την πηγή των πραγμάτων. Εξακολουθεί να είναι μαθήτρια στην Τέχνη της Yoga ενώ ο Χορός από τη μεριά του παραμένει πάντοτε  ο “Μεγάλος Έρωτας”.  Οι Τέχνες και η Φιλοσοφία υφαίνουν τη ζωή της και τις θεωρεί  πηγή αυτογνωσίας, διεύρυνσης  και ενατένισης της ουσίας. Η αγαπημένη της φράση είναι “ Μάθε ότι όλα έχουν συνείδηση και μερίδιο στην σκέψη” (Εμπεδοκλής). Τα τελευταία χρόνια  καταπιάνεται με τη  ζωγραφική ενώ συνεχίζει να μελετά  Ινδική Φιλοσοφία  μέσω της ΕΛ. ΙΝ. Ε. Π. Α.  Η Ελευθερία, η Μάθηση και η Κατανόηση-Αγάπη  είναι οι  σημαντικότερες αξίες στην ζωή της.

Είναι συγγραφέας της ποιητικής συλλογής Νους Θαλασσινός, ΕΛΙΝΕΠΑ, 2019.

Άρθρα της στα ΙΝΔΙΚΑ

Τι είναι η Γιόγκα – Κριτική προσέγγιση, ΙΝΔΙΚΑ 2015

Στοχασμός στην Αγάπη και τη Συμπόνια, ΙΝΔΙΚΑ 2015