OI XΙΩΤΕΣ ΣΤΙΣ ΙΝΔΙΕΣ – Ο ΟΝΟΜΑΣΤΟΣ ΟΙΚΟΣ ΑΔΕΛΦΩΝ ΡΑΛΛΗ

1 Νοεμβρίου 200614 Απριλίου 2020 elinepa

Διώνη Μάρκου Ντόντη

res-chiotesindia1 Με τη θεση της πανω στη μεγαλης οικονομικης σημασιας θαλασσια οδο που ενωνε την Ανατολικη Μεσογειο με τον Ευξεινο Ποντο, η Χιος απο αιωνες απολαμβανε μεγαλη ευημερια. Επι τρεις αιωνες (1261-1566) υπο την ικανη διοικηση των Γενοβεζων το εμποριο της και οι βιοτεχνιες της πηραν μεγαλη αναπτυξη καθως και οι καλλιεργιες της μαστιχας και των εσπεριδοειδων. Αλλα και μετα την καταληψη της Χιου απο τους Τουρκους, το 1566, το νησι εξακολουθησε να ευημερει. Το εμποριο, που προηγουμενως διεξαγοταν αποκλειστικα απο τους Γενοβεζους, περιηλθε στα χερια των Ελληνων και, με δεδομενη την ελευθερια μετακινησης που τους ειχαν παραχωρησει οι Οθωμανοι, οι Χιωτες εμπορευονταν οχι μονο μεσα στα στενα ορια του Αιγαιου αλλα και περα απο τη Μεσογειο Θαλασσα. Για παραδειγμα, η οικογενεια Ραλλη, μια απο τις μεγαλες και επιφανεις οικογενειες της Χιου, ειχαν επιχειρησεις που δεν περιοριζονταν μονο στη Συρο, Σμυρνη, Κωνσταντινουπολη, Λιβορνο, Τεργεστη και Μασσαλια, αλλα επεκτεινονταν και στην Αυστρια, Περσια και Ρωσσια. Αλλες επιφανεις οικογενειες της Χιου με εμπορικες δραστηριοτητες ηταν, μεταξυ αλλων, των Αργεντη, Ροδοκανακη, Βλαστου, Αγελαστου, Σκυλιτση, Σαγραντη, Σεκιαρη, Πετροκοκκινου, Σκαραμαγκα και Καλβοκορεση.

Οι ευπορες οικογενειες εκτισαν τα αρχοντικα τους στη Χωρα και τους πυργους τους στον Καμπο, μια ευφορη, στενη πεδιαδα που εκτεινεται κατα μηκος της ανατολικης ακτης της Χιου, λιγα χιλιομετρα νοτια της Χωρας, οπου περναγαν τους καλοκαιρινους μηνες. Κατα τον 17ο και 18ο αιωνα, μια περιοδο ειρηνης και μεγαλης ευημεριας για το νησι, πολλοι πρωιμοι Ευρωπαιοι περιηγητες, οπως ο Ααρον Χιλ, ο Τζ. Σαντυς, ο Τζων Κοβελ και ο Γκυγιωμ Αντουαν Ολιβιε, εγραψαν λαμπρες αναφορες για την ομορφια και την ευμαρεια του νησιου, για τις εκκλησιες, τα σχολεια, την πνευματικη ανθηση και την φιλοξενεια των κατοικων.

Η ομαλη πορεια της ζωης στη Χιο διακοπηκε το 1821 απο την Ελληνικη Επανασταση. Οταν αρχισαν να φαινονται τα πρωτα συννεφα, πριν ακομα απο την εξοδο που ακολουθησε τη σφαγη του 1822, πολλοι Χιωτες ειχαν ηδη εγκαταλειψει τη γενετειρα τους για παντα. Οι περισσοτεροι εγκατασταθηκαν στο Λονδινο, οπου ανοιξαν εμπορικους οικους, και στη συνεχεια πηραν τον δρομο για την Καλκουτα.

Ο Στεφανος Ραλλης, πατερας των πεντε αδελφων που ιδρυσαν αργοτερα τον εμπορικο οικο των Αδελφων Ραλλη, ειχαν ηδη καταφυγει στη Μασσαλια πριν απο την καταστροφη. Δυο απο τους γιους, ο Ζαννης και ο Ευστρατιος, εφτασαν στο Λονδινο το 1818 και ανοιξαν το πρωτο καταστημα τους με την επωνυμια «Ραλλης και Πετροκοκκινος», συνεταιριζομενοι τον ευπορο Χιωτη, Πετροκοκκινο. Ποτε ακριβως εφτασε στο Λονδινο ο Παντιας, «ο ανδρας με την πραγματικη ευφυια και το οργανωτικο πνευμα ολοκληρης της επιχειρησης» οπως τον αποκαλει ο Γενναδιος, δεν ειναι βεβαιο. Πιθανως να εφτασε το 1822. Τα πεντε αδελφια, με ομοφωνη αποφαση, εδωσαν τη διαχειριση του οικου στον Παντια, μετονομαζοντας τον «Αδελφοι Ραλλη». Πολυ συντομα ο οικος αναδιοργανωθηκε – ο Ζαννης πηγε στην Οδησσο για να οργανωσει τις εξαγωγες σιτηρων απο τη Ρωσσια, ο Αυγουστης τεθηκε επικεφαλης του παραρτηματος της Μασσαλιας, ο Τουμαζης ανελαβε το παραρτημα της Κωνσταντινουπολης και ο Ευστρατιος πηγε στο Μαντσεστερ ως υπευθηνος του τμηματος εξαγωγων υφασματων,

Ηδη το 1830, ο Παντιας ειχε καταξιωθει επαγγελματικα και κοινωνικα στο Λονδινο και υπηρξε ο ιδρυτης της Ελληνικης Κοινοτητας εκει. Αργοτερα, το 1835, οριστηκε Προξενος της Ελλαδας στο Λονδινο. Ο Παντιας ειχε τα γραφεια του στο Σιτυ, το χρηματικοοικονομικο κεντρο της βρετανικης πρωτευουσας, και καθημερινα περνουσε εξω απο τους μεγαλους αγγλικους εμπορικους οικους στο δρομο για τη δουλεια του. Ιδιαιτερα ειχε εντυπωσιαστει απο τα γραφεια της Εταιρειας Ανατολικων Ινδιων. Το γεγονος αυτο, οπως γραφει στο βιβλιο του «Παντιας Στεφανου Ραλλη, ο Ιδρυτης της Ελληνικης Κοινωτητας στο Λονδινο», ο Επισκοπος Τιμοθεος Κατσιγιαννης, πιθανως πυροδοτησε τη φιλοδοξια του να ανοιξει ενα παραρτημα στις Ινδιες. Εικοσι χρονια αργοτερα, το 1851, το ονειρο του εγινε πραγματικοτητα με τα εγκαινια του πρωτου παραρτηματος του οικου του στην Καλκουτα. Αυτο ηταν το πρωτο απο μια σειρα παραρτηματων που εμελλε να ανοιξουν στις Ινδιες. Την ιδια χρονια, ο διορατικος Παντιας εφερε τον νεαρο ανιψιο του, Στεφανο, γιο του αδελφου του, Αυγουστη, στο Λονδινο για να εκπαιδευτει ως υποψηφιος για τη διαδοχη. Δεν θα μπορουσε να κανει καλυτερη επιλογη. Η ανευ προηγουμενου επεκταση του οικου, που συνεχιστηκε και μετα την αποσυρση του Παντια, το 1863, οφειλεται στο εμπορικο δαιμονιο, το επιχειρηματικο πνευμα και την παροιμιωδη εργατικοτητα του Στεφανου Ραλλη. Στην οργανωση του οικου ακολουθησε τις αρχες που ειχε θεσει ο θεις του. Αυτες βασιζονταν στο αποφθεγμα ‘ΒΑΔΙΖΕ ΤΗΝ ΕΥΘΕΙΑΝ’. Οι αρχες αυτες ηταν – απολυτη εντιμοτητα και ευθυτητα στις συναλλαγες, σιδηρα πειθαρχια στις σχεσεις μεταξυ προισταμενων και υφισταμενων και οι προαγωγες να βασιζονται στην προσωπικη αξια και ζηλο των υπαλληλων.

Οι μεγαλες αρετες του Στεφανου Ραλλη συμπληρωνονταν και ενισχυονταν απο τη βραδυτερη αλλα απολυτα ορθη κριση του συνεταιρου, ξαδελφου και αχωριστου συντροφου του, Αλεξανδρου Βλαστου. Κατα τη διαρκεια της συνδιαχειρισης του οικου απο τους δυο ξαδελφους, οι εργασιες του αναπτυχθηκαν και επεκταθηκαν θεαματικα. Στις Ινδιες οι Αδελφοι Ραλλη ξεπερασαν ολους τους αλλους Ελληνικους εμπορικους οικους που, με εδρα το Λονδινο, ειχαν κανει την εμφανιση τους στην Καλκουτα κατα το δευτερο μισο του 19ου αιωνα, οπως των Ραλλη-Μαυρογιαννη (1852-1886), Αργεντη-Σεκιαρη (1859-1876), Αγελαστου-Σαγραντη απο το 1870, Σκυλιτση & Σια (1852-1873), Αδελφων Πετροκοκκινου απο το 1866, Ταμβακου & Σια απο το 1872. Βαλεττα & Σια απο το 1875, Ζιφου & Σια απο το 1899, Ι.Σ. Βλαστου & Σια απο το 1898 και αλλοι. Η επιλογη της Καλκουτας ως βαση των δραστηριοτητων τους δεν ηταν τυχαια καθ’οτι την εποχη εκεινη δεν ηταν μονο το μεγαλυτερο λιμανι των Ινδιων με το ανθηροτερο εμποριο, αλλα και η εδρα της Εταιρειας Ανατολικων Ινδιων. Ειχε αναπτυχθει απο τα τελη του 190υ αιωνα σε μια περιφανη μεγαλουπολη, η «Πολη των Ανακτορων», οπως την ονομαζαν, η δευτερη πολη μετα το Λονδινο σε ολοκληρη τη Βρετανικη Αυτοκρατορια.

Απο την αυγη του 20ου αιωνα, η εταιρεια απλωθηκε στις τεσσερις γωνιες του κοσμου. Απο τη μια δεκαετια στην αλλη ιδρυονταν νεα παραρτηματα – στο Μαντσεστερ, στο Λιβερπουλ, στο Νταντη, στη Νεα Υορκη, στη Κωνσταντινουπολη, την Τραπεζουντα, στην Ταυριδα, στη Μασσαλια – αλλα ο κυριος στοχος της ηταν το εμποριο των Ινδιων. Στην Ινδικη Χερσονησο ανοιξαν παραρτηματα στο Μαντρας, τη Βομβαη και το Καρατσι. Καθε παραρτημα εμπορευοταν τα προιοντα που παραγονταν στην περιοχη του. Το παραρτημα της Καλκουτας εμπορευοταν κυριως τη γιουτα, αλλα και το ρυζι, σπορους, νιτρικο καλιο και βορακα. Το παραρτημα της Βομβαης ειδικευοταν στο βαμβακι αλλα εμπορευοταν, επισης, σπορους και σιταρι. Το Καρατσι διαχειριζοταν το εμποριο του βαμβακιου και το Μαντρας κυριως των ελαιουχων σπορων και αραπικων φιστικιων. Με τον καιρο, ο οικος των Αδελφων Ραλλη απλωσε τα πλοκαμια του σε ολη την Ινδικη Χερσονησο, ανοιγοντας πρακτορεια και υποπρακτορεια σε ολα τα σημαντικα εμπορικα κεντρα της ενδοχωρας. Ετσι σχηματιστηκε ενα τεραστιο εμπορικο δικτυο σε ολη την χερσονησο.

Προκειμενου να συντονιστει η πολυσυνθετη επιχειρηση των Αδελφων Ραλλη στις Ινδιες ηταν απαραιτητο ενα πολυανθρωπο προσωπικο. Οι Ελληνες προτιμωνταν res-chiotesindia2 γιατι ηταν αφοσιωμενοι στην εταιρεια την οποια υπηρετουσαν με πιστη και εντιμοτητα. Νεαροι, ανυπαντροι αντρες στρατολογουνταν κυριως απο τη Χιο, αλλα και απο την Κεφαλονια, Κωνσταντινουπολη, Σμυρνη, καθως και απο την ηπειρωτικη Ελλαδα. Οι νεαροι υποψηφιοι δεν υποβαλλονταν σε επισημες εξετασεις. Αντιθετα, περνουσαν απο ακροαση ενωπιον διευθυντικων στελεχων στο Λονδινο η και στην Αθηνα. Αν και η μορφωση λαμβανοταν υποψη, τα πιο σημαντικα κριτηρια ηταν ο χαρακτηρας και το οικογενειακο περιβαλλον. Μολις γινονταν δεκτοι, οι νεαροι προσληφθεντες συνηθως στελνονταν στην Αγγλια ως εκπαιδευομενοι για ενα η δυο χρονια., οπου μαθαιναν Αγγλικα, αν δεν κατειχαν ηδη τη γλωσσα, και ταυτοχρονα εξειδικευονταν στο συγκεκριμενο τομεα εργασιας τους. Η εκπαιδευτικη περιοδος στην Αγγλια βοηθουσε επισης τους νεαρους Ελληνες να εξοικειωθουν με τη βρετανικη νοοτροπια, τα ηθη και τον τροπο ζωης. Ηταν ουσιωδες για τους Ελληνες νεοφερμενους στις Βρετανικες Ινδιες να γνωριζουν καλα τη συμπεριφορα, τους τροπους, ακομα και την ενδυμασια των Αγγλων «Σαχιμπ». Οποιαδηποτε παρεκκλιση απο το παραδεδεγμενο κωδικα κοινωνικης συμπεριφορας μπορουσε να προκαλεσει την κοινωνικη τους απομονωση. Ακομα και οι παραμικρες λεπτομερειες, οπως το χρωμα της γραβατας τους, το σχημα των παπουτσιων τους η ο τονος της φωνης τους μπορουσε να επιφερει τον αποκλεισμο τους απο τους κοινωνικους κυκλους η τον πληρη εξοστρακισμο τους απο τη Λεσχη – το βρετανικο θεσμο στον οποιο οφειλαν να ανηκουν ολοι. Κατι τετοιο δεν θα εβλαπτε μονο τον νεοφερμενο προσωπικα, αλλα θα απεβαινε εις βαρος και του εμπορικου οικου. Ευτυχως, οι περισσοτεροι Ελληνες αποδειχθηκαν ευπροσαρμοστοι και συμμορφωθηκαν γρηγορα στο βρετανικο τροπο ζωης. Το γεγονος αυτο, σε συνδιασμο με την υποδειγματικη εντιμοτητα και ακεραιοτητα που χαρακτηριζε τον εμπορικο οικο των Αδελφων Ραλλη, τους εξασφαλιζε υποληψη και μια αρκετα καλη κοινωνικη θεση στις Ινδιες. Ειναι χαρακτηριστικο οτι ενω τους πρωτους Ελληνες εμπορους τους περιφρονουσαν οι Εγγλεζοι και τους αποκαλουσαν «εμπορακους», μερικες δεκαετιες αργοτερα τους υπαλληλους του οικου Ραλλη τους αποκαλουσαν «οι κυριοι απο τους Αδελφους Ραλλη».

Μετα την προφορικη συνεντευξη του και την εκπαιδευση του στην Αγγλια, ο νεοπροσληφθεις απευθυνοταν στην Τραπεζα Χιου, στην Αθηνα, οπου λαμβανε τα εισητηρια του για τη μεταβαση του στο Πορτ-Σαιντ και στη συνεχεια στη Βομβαη, το λιμανι εισοδου για ολους τους προσληφθεντες. Το ανετο ταξιδι των τριων εβδομαδων μεσω της διωρυγας του Σουεζ και της Αραβικης Θαλλασας, με το πλοιο της εταιρειας P&O, Α’ θεση, ηταν για ολους μια αξεχαστη εμπειρια. Με την αφιξη του ατμοπλοιου, ομως, στο λιμανι της Βομβαης, η παραμυθενια ζωη εφτανε αποτομα στο τελος της οταν αντικριζαν τους κουρελιασμενους αχθοφορους, τους ζητιανους, τους πλανοδιους πωλητες, τα καρα που τα εσερναν βοδια, τις διτροχες χειραμαξες και καταμεσης σε ολο αυτο το χαος τις ιερες αγελαδες των Βραχμανων να σεργιανιζουν ανεμελα στη μεση του δρομου. Στην πλειονοτητα τους οι νεοπροσληφθεντες στελνονταν αμεσως στην ενδοχωρα σε απομονωμενους εμπορικους σταθμους για εκπαιδευση. Εκει οι συνθηκες ηταν πρωτογονες – ζεστη, υγρασια, κουνουπια, φιδια, μουσωνες και μοναξια. Εξι-επτα χρονια διαρκουσε αυτη η σκληρη ζωη. Επειτα, ομως, οταν τοποθετουνταν σ’ενα απο τα μεγαλα παραρτηματα, ζουσαν τη ζωη των Αγγλων «Σαχιμπ», με εξι-επτα υπηρετες, ντανταδες για τα παιδια, μεγαλη κοινωνικη ζωη, δειπνα, δεξιωσεις και σπορ στις λεσχες. Οι μισθοι ηταν ιδιαιτερα ελκυστικοι, καθε τεσσερα χρονια δικαιουνταν να επιστρεψουν στην πατριδα τους με αδεια εννεα μηνων μετ’αποδοχων, ταξιδευοντας Α’ θεση και, επιπλεον, δικαιουνταν αδεια ενος μηνος στις Ινδιες, κατα τη διαρκεια της θερμης περιοδου, ωστε να καταφυγουν στη δροσια καποιου θερετρου των Ιμαλαιων.

res-chiotesindia3 O A’ Παγκοσμιος Πολεμος αφησε τις Ινδιες ανεπηρεαστες. Η ζωη για τους Ευρωπαιους συνεχιστηκε το ιδιο ευθυμη οπως παντα και ο οικος Ραλλη διατηρησε την ορμη του ως την δεκαετια του –30. Ωστοσο, οι ρωγμες στο οικοδομημα της Βρετανικης Αυτοκρατοριας αρχισαν να γινονται ορατες. Οι Ινδιες κλυδωνιζονταν απο ενα κρεσεντο παθητικης αντιστασης και μη-συνεργασιας με τις βρετανικες αρχες την οποια καθοδηγουσε ο Μαχατμα Γκαντι. Οι Ινδοι αρχισαν να διεκδικουν την πληρη ανεξαρτησια της χωρας τους. Συναμα αρχισαν οι συζητησεις για τη διχοτομηση της χωρας με αποτελεσμα να ξεσπασουν εχθροπραξιες αναμεσα σε ινδουιστες και μουσουλμανους. Μετα τον Β’ Παγκοσμιο Πολεμο η κατασταση γινοταν ολο και πιο εκρηκτικη. Την ημερα της Ανεξαρτησιας, 15 Αυγουστου 1947, μολις ανακοινωθηκαν οι συνοριακες γραμμες αναμεσα σε Ινδια και Πακισταν, αρχισε η μεγαλυτερη μετακινηση πληθυσμων στην ιστορια της ανθρωποτητας, δυστυχως οχι ειρηνικα αλλα με αυθορμητες και παραλογες σφαγες μεταξυ ινδουιστων, σιχ και μουσουλμανων. Τα βρετανικα στρατευματα αρχισαν να αποχωρουν και οι Ευρωπαιοι να εγκαταλειπουν τις θεσεις τους και να επιστρεφουν στις πατριδες τους. Μαζι μ’αυτους και οι Χιωτες. Η Εταιρεια Ραλλη αποσυρθηκε απο την Ινδια το 1948, αφηνοντας πισω μια θυγατρικη στα χερια των Ινδων με το ονομα «Rallis India». Κρατησε ομως τις δραστηριοτητες της στο Δυτικο και Ανατολικο Πακισταν μεχρι το 1961, οποτε εξαγοραστηκε απο την General Universal Stores του Λονδινου. Ο ονομαστος εμπορικος οικος των Αδελφων Ραλλη, που προσεφερε απασχοληση σε εκατονταδες Ελληνες στην Ινδικη Χερσονησο για περισσοτερα απο εκατο χρονια, δεν υπηρχε πια.