Η Σπουδή της Ελληνικής Γλώσσας στη Βεγγάλη – Πόσο Επίκαιρη είναι Σήμερα

Του Aniruddha Bhattacharya

Οι σχέσεις μας με τον ελληνικό πολιτισμό είναι, πράγματι, πολύ παλιές. Η επαφή με τους Έλληνες ξεκίνησε πολύ πιθανόν μετά την εκστρατεία του Αλέξανδρου στην Ινδία το 327 π.Χ. Είναι γνωστό, ότι η σχολή τέχνης της Γανδάρα είναι ένα από τα  αποτελέσματα αυτής της επαφής. Η γνωριμία με την ελληνική γλώσσα άρχισε, χωρίς αμφιβολία, εκείνη την εποχή. Στα γυμνασιακά μας χρόνια μάθαμε από τη Βεγγαλέζικη Γραμματική του Δρ. Suniti K. Chatterjee (1890-1970), ξακουστού γλωσσολόγου, ότι η λέξη ‘dam’ της γλώσσας μας, με την έννοια της αξίας ή της τιμής, προέρχεται από την ελληνική λέξη ‘δραχμή’ και επίσης  ότι η σανσκριτική λέξη ‘hora’ (ως μονάδα χρόνου) είναι βασικά η ελληνική λέξη ‘ώρα’.

Άλλο ένα καλό αποτέλεσμα αυτής της επαφής είναι τα INΔIKA του Μεγασθένη, τα οποία είναι η αρχαιότερη πραγματεία για την Ινδία από κάποιον ξένο. Αυτό το μικρό βιβλίο, περιέχει πολλές, πολύτιμες πληροφορίες της αρχαίας μας ιστορίας, ειδικά για το ανατολικό τμήμα της Ινδίας.

Όμως, χωρίς αντίρρηση, είναι γεγονός ότι, αυτή η σχέση με τον Ελληνικό Πολιτισμό δεν ήταν πολύ βαθιά ριζωμένη ούτε η επίδραση της είχε μεγάλη διάρκεια. Φυσικά, αυτή η επαφή μ’ έναν τόσο αρχαίο και εκπληκτικά ανεπτυγμένο πολιτισμό, ήταν ευεργετική για τον πολιτισμό μας. Αλλά αυτή η επαφή μας διακόπηκε σχεδόν 2.000 χρόνια πριν. Πολύ αργότερα, μετά την μουσουλμανική εισβολή στην Ινδία, οι σπουδές της ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης, διαμέσου των αραβικών μεταφράσεων, καθιερώθηκαν στα Madrasas (παραδοσιακά μουσουλμανικά σχολεία), αν και είχαν ελάχιστη σχέση με τον απλό λαό.

Η δεύτερη φάση της επαφής με τους Έλληνες άρχισε μετά την άφιξη των Βρετανών στη χώρα. Έχει ειπωθεί ότι ο Raja Ram Mohan Roy (1772-1833), ο ηγέτης της αναγέννησης της Βεγγάλης του 19ου αιώνα, ένας μεγάλος κοινωνικός αναμορφωτής, έμαθε ελληνικά και εβραϊκά. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε αυτός είναι ο πρώτος άνθρωπος που ήξερε την ελληνική γλώσσα στη σύγχρονη Ινδία. Αλλά ακόμα και αν ο Ram Mohan είχε μάθει ελληνικά, το έκανε για να μελετήσει τη Βίβλο στο πρωτότυπο, ώστε να προετοιμάσει την πολεμική του ενάντια στους χριστιανούς κληρικούς και ιεροκήρυκες, και όχι γιατί εκτιμούσε την ελληνική λογοτεχνία. Ο πρώτος, που έδειξε εκτίμηση και θαυμασμό στην  ελληνικής λογοτεχνίας ήταν ο Michael Madhusudan Dutt (1824-1873). Έπρεπε να εγκαταλείψει το Hindu College για να εναγκαλιστεί τον Χριστιανισμό. Ήταν μια ευλογία μεταμφιεσμένη γι’ αυτόν, επειδή τότε υποχρεώθηκε να αποδεχθεί μια θέση στο Κολέγιο του Επισκόπου, όπου είχε την ευκαιρία να μάθει ελληνικά και λατινικά. Όχι μόνο μελέτησε τα έπη του Ομήρου ή το Περί Ποιητικής του Αριστοτέλη αλλά επίσης έγραψε το Meghnadbadh Kavya (το έπος για την δολοφονία του Meghnad, γιού του Ravana, από το έπος της Ramayana) ακολουθώντας το ελληνικό πρότυπο. Το έργο του, Hector Badh (Δολοφονία του Έκτορα), είναι άμεσο αποτέλεσμα από την ανάγνωση της Ιλιάδας. Μετά τον Madhusudan, αρκετοί στον αριθμό άνθρωποι της Βεγγάλης, μελέτησαν τα ελληνικά. Ο Aurobindo Ghosh, ο αδελφός του και ποιητής Manomohan Ghosh και ο πολύγλωσσος Harinath De είναι οι πιο διακεκριμένοι ανάμεσά τους. Αλλά δεν μπορούσαμε να ωφεληθούμε από τις μελέτες τους. Η μελέτη των Ελληνικών ήταν περιορισμένη, αποκλειστικά ανάμεσα σε μερικούς ακαδημαϊκούς.

Παρόλα αυτά, η ελληνική ιστορία και φιλοσοφία ήταν πάντα ένα μέρος του εκπαιδευτικού μας προγράμματος και πρόσφατα η αρχαία ελληνική λογοτεχνία, διαμέσου της αγγλικής μετάφρασης, έχει εισαχθεί σε πολλά πανεπιστήμια. Το Περί Ποιητικής είναι σχεδόν ένα υποχρεωτικό κείμενο για τους αποφοίτους της αγγλικής φιλολογίας. Αλλά το παράδοξο είναι ότι δεν υπάρχει καμία ευκαιρία εδώ να μάθει κάποιος ελληνικά, παρότι μπορεί να μάθει κινέζικα ή ισπανικά. Κάθε μορφωμένος άνθρωπος, σήμερα είναι εξοικειωμένος με ονόματα τέτοια όπως: Όμηρος, Σοφοκλής, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πτολεμαίος, Ηρόδοτος και Θουκυδίδης. Ακόμα κι ένας μαθητής γνωρίζει τα ονόματα των Μεγασθένη, Πυθαγόρα, Αρχιμήδη, Ευκλείδη και Αριστοτέλη, επειδή πρέπει να γνωρίζει τι είπε ο Μεγασθένης για την Ινδία και πρέπει να μάθει το Πυθαγόρειο θεώρημα και το νόμο του Αρχιμήδη. Και είναι αδύνατο να μελετήσει λογική αγνοώντας τον Αριστοτέλη, τον πατέρα της λογικής.

Παλαιότερα ο Vidyasagar (1820-1891) μετέφρασε τους Μύθους του Αισώπου που διασκέδασαν αλλά και δίδαξαν τα παιδιά της Βεγγάλης. Ακόμα και πρόσφατα είδαμε το Raja Oidipous (Οιδίπους Τύραννος) να παίζεται σε θεατρική σκηνή της Καλκούτας. Αρκετά παράξενο όμως είναι, ότι, ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό μας ότι θα μπορούσαμε να διαβάσουμε στο πρωτότυπο όσα αυτοί οι μεγάλοι συγγραφείς έχουν γράψει. Ίσως η παρατεταμένη ξένη κυριαρχία είναι υπεύθυνη και γι’ αυτό επίσης. Με τις αγγλικές μεταφράσεις των Ελλήνων συγγραφέων εύκολα διαθέσιμες, δεν ενδιαφερθήκαμε να μάθουμε την αυθεντική γλώσσα. Αποτέλεσμα είναι να αρκούμαστε σε μια από δεύτερο χέρι γνώση της ελληνικής λογοτεχνίας. Όμως πρέπει να γίνει δεκτό, ότι καμιά πολιτισμένη χώρα δεν μπορεί να κάνει χωρίς την ελληνική γλώσσα. Οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων πρέπει να μάθουν το γράμμα ‘π’ όταν μελετούν τα σχετικά με την περιφέρεια του κύκλου, πρέπει να μάθουν το γράμμα ‘θ’ όταν μελετούν Τριγωνομετρία, παρόμοια και με τα γράμματα α, β, γ και άλλα ακόμα γράμματα. Το γράμμα ‘Σ’ είναι απαραίτητο στους φοιτητές της Στατιστικής. Οι ακτίνες ‘Γ’ πήραν το όνομά τους από το τρίτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου και τα παγκοσμίως γνωστά ρολόγια ‘ωμέγα’ έχουν για όνομά τους το τελευταίο γράμμα. Αν γνωρίζουμε ότι τα δύο πρώτα ελληνικά γράμματα είναι τα α, β τότε χωρίς δυσκολία αντιλαμβανόμαστε γιατί η αλφάβητος ονομάζεται alphabet στα αγγλικά.

Δυστυχώς σήμερα κανένας Ινδός δεν θεωρείται επαρκώς  μορφωμένος αν δεν έχει μια κάποια γνώση της αγγλικής γλώσσας. Για να αποκτήσουμε μια λειτουργική γνώση των αγγλικών, αφιερώνουμε τον περισσότερο από τον χρόνο μας, την ενέργεια και την προσπάθειά μας από πολύ νωρίς στη ζωή μας. Αυτή η γλώσσα είναι η ίδια  αρκετά υποχρεωμένη στην ελληνική γλώσσα. Κάθε βιβλίο αγγλικής φιλολογίας ή κάθε ετυμολογικό αγγλικό λεξικό θα αποδείκνυε άνετα αυτό το γεγονός. Τέτοιες ευρέως χρησιμοποιούμενες αγγλικές λέξεις, όμως: Idea (Ιδέα), Genesis (Γένεση), Criterion (Κριτήριο), Climax (Κλίμακα), Crisis (Κρίση), Analysis (Ανάλυση), Synopsis (Σύνοψη), Basis (Βάση), Diagnosis (Διάγνωση), Coma (Κώμα), Drama (Δράμα), Tragedy (Τραγωδία), Comedy (Κωμωδία), Orchestra (Ορχήστρα), Chorus (Χορός), Echo (Ηχώ), Scene (Σκηνή), Cinema (Κινηματογράφος), Telephone (Τηλέφωνο), Television (Τηλεόραση), Psyche (Ψυχή) και πολλές άλλες λέξεις είναι δανεικές από την ελληνική γλώσσα. Κάποιες απ’ αυτές προέρχονται κατευθείαν από τα ελληνικά ενώ άλλες μέσω κάποιας άλλης γλώσσας. Κάποιες λέξεις έχουν διατηρήσει την αρχική τους μορφή και άλλες έχουν υποστεί μικρές αλλαγές. Από αυτό προκύπτει ότι η μελέτη των ελληνικών θα επαυξήσει τη γνώση και κατανόηση της αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας.

Οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι μια από τις μεγάλες συνεισφορές των Ελλήνων στον παγκόσμιο πολιτισμό. Είμαστε πολίτες της μεγαλύτερης δημοκρατίας στον κόσμο. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι, όχι μόνον η λέξη ‘δημοκρατία’, αλλά επίσης και η ίδια η ιδέα της δημοκρατίας, μαζί με την καθιέρωση των εκλογών, είναι προσφορά των αρχαίων Ελλήνων σ’ αυτόν τον κόσμο. Επομένως δεν χρειάζεται να κάνουμε εδώ έναν κατάλογο με όσα έχουν (αυτοί) συνεισφέρει. Με όλα αυτά είναι φανερό ότι, είτε για χάρη της γνώσης, είτε για κάποιους άλλους λόγους, θέλοντας και μη, όλος ο κόσμος είναι υποχρεωμένος στους Έλληνες. Έτσι θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι η μελέτη της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού δεν είναι ούτε άσχετη ούτε μια περιττή επιδίωξη για μας.

* Ο Aniruddha Bhattacharya γεννήθηκε στο Barisal (τώρα στο Μπαγκλαντές), πριν από 71 χρόνια. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα υπό την κηδεμονία του παππού του, ο οποίος τον μύησε, μεταξύ άλλων, στη Βίβλο και στον Σαίξπηρ. Αποφοίτησε από το Εκκλησιαστικό Σχολείο της Σκωτίας, στην Καλκούτα. Σπούδασε αγγλική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Καλκούτα. Δίδαξε σε ανώτερο δευτεροβάθμιο σχολείο σε προάστιο της Καλκούτα και αποχώρησε το 2009. Γράφει περιστασιακά άρθρα σε διάφορα περιοδικά.

[Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1995 από τον Asit Chakraborty (1935—2003) , Ιδρυτή και Πρόεδρο της Ελληνικής Λέσχης ΚΎΚΛΟΣ της Καλκούτας]