Το έργο του κορυφαίου Ινδού Αρχιτέκτονα Μπαλκρίσνα Βιθαλντάς Ντόσι
της Μάρι Σιαμπάνη*
Με την απονομή του ανώτατου διεθνούς βραβείου «Νόμπελ Αρχιτεκτονικής» Πρίτζκερ, που έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία σε Ινδό αρχιτέκτονα, τον Μάρτιο του 2018, ο Μπαλκρίσνα Βιθαλντάς Ντόσι αναγνωρίστηκε διεθνώς για την προσφορά του στην χώρα του και την ανθρωπότητα μέσα από τα πάνω από 100 πραγματοποιημένα έργα του.
Ο Ντόσι γεννήθηκε το 1927 στην Πιούν της Ινδίας ενώ ως νέος έζησε την Ανεξαρτητοποίηση της Ινδίας αλλά και τον διαχωρισμό της με το Πακιστάν. Σπούδασε αρχιτεκτονική στη Βομβάη και το 1951 ταξίδεψε στο Παρίσι για να εργαστεί στο γραφείο ενός από τους πιο φημισμένους μοντέρνους αρχιτέκτονες του κόσμου, του Ελβετού Λε Κορμπυζιέ. Μετά τη μαθητεία του στη Γαλλία, επέστρεψε στην Ινδία και εγκαταστάθηκε στην Αχμενταμπάντ για να επιβλέψει έργα του Λε Κορμπυζιέ εκεί και στην πόλη Τσάντιγκαρ. Σύντομα καθιερώθηκε στον χώρο του δημιουργώντας το δικό του γραφείο το οποίο κατά τη δεκαετία του ΄60 συνεργάστηκε με τον επίσης διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Λουίς Καν σε σημαντικά έργα. Οι σημερινοί φοιτητές αρχιτεκτονικής είναι εξοικειωμένοι με πολλά εξ αυτών καθώς τα διδάσκονται στο μάθημα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής.
Ο σχεδιασμός του αποφεύγει να δημιουργήσει φόρμες εντυπωσιασμού αλλά αντίθετα εστιάζεται σε μια ολιστική προσέγγιση του χώρου τοποθετώντας τον άνθρωπο, το περιβάλλον, τα τοπικά ήθη και έθιμα, και το κλίμα, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του. Χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής του είναι η επιλογή τοπικών υλικών, τεχνικών και συνεργείων στην υλοποίηση κάθε έργου, συνδυασμένα με τη σύγχρονη τεχνολογία. Το οπτικό αποτέλεσμα αυτών των επιλογών του είναι μια κατά τη γνώμη μου ποιητική, γλυπτική απόδοση του χώρου. Αγαπά τις καμπύλες οροφές τις οποίες σε περιπτώσεις διακοσμεί με μικρές κεραμικές ψηφίδες για λόγους απώθησης των νερών των μουσώνων. Υπήρξε ικανός να κατασκευάσει λειτουργικούς χώρους υψηλής αισθητικής με πολύ χαμηλό κόστος καταφέρνοντας να απευθύνει την αρχιτεκτονική αισθητική στο ευρύτερο κοινό. Ο ίδιος είχε αναφέρει παλιότερα ότι ο στόχος του είναι να διαθέσει αξιοπρεπή στέγαση ακόμα και στις χαμηλότερες τάξεις και η επιτροπή απονομής βραβείων Πρίτζκερ του αναγνώρισε φέτος ότι το κατόρθωσε.
Ιδρυτής της δικής του σχολής αρχιτεκτονικής στο Αχμενταμπάντ, από την οποία προέκυψε το Πανεπιστήμιο ΣΕΠΤ αλλά και του δικού του αρχιτεκτονικού εργαστηρίου το οποίο ονόμασε Σανγκάτ, σανσκριτική λέξη της οποίας η σημασία παραπέμπει ανάλογα με τα συμφραζόμενα στις έννοιες της συνοδείας , της κίνησης μετά του άλλου, του σχετικού και του κατάλληλου. Η φιλοσοφία του διέπει συνολικά όλα εκείνα με τα οποία έχει καταπιαστεί, από τον σχεδιασμό των χώρων εργασίας, τα προγράμματα σπουδών ως και την επωνυμία των εργαστηρίων του.
Κατά την πορεία του ανέλαβε να πραγματοποιήσει σημαντικό αριθμό δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, εκπαιδευτικών χώρων και ιδρυμάτων όπως το Ινδικό Ινστιτούτο Διαχείρισης, το Ινστιτούτο Ινδολογίας, τις εργατικές κατοικίες της Αράνυα, το Κέντρο Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού και Τεχνολογίας, το υπόγειο μουσείο του Ινδού ζωγράφου Χουσεϊν και πολλά ακόμα.
Στο τελευταίο έργο του, το Κέντρο Τεχνών του διεθνούς φήμης ζωγράφου και ιδρυτή του, Ζατίν Ντας, είχα την τιμή να συμμετάσχω ως αρχιτέκτονας κατά τη διαμονή μου στο Δελχί το 2013. Παρακολούθησα με συγκίνηση την πορεία της εξέλιξής του καθώς επέστρεψα στην Ινδία το 2015 για να εργαστώ εκ νέου στο συγκεκριμένο έργο καθώς και σε άλλα του γραφείο. Το Κέντρο Τεχνών είναι υπό κατασκευή και θα ανοίξει σύντομα για το κοινό με εφήμερες και μόνιμες εκθέσεις καλλιτεχνών από την Ινδία και το εξωτερικό, με αίθουσες των προσωπικών έργων αλλά και συλλογών του ιδρυτή του, ενώ στο Κέντρο θα λειτουργούν ταυτόχρονα και εργαστήρια.
Μάρι Σιαμπάνη, διπλωματούχος Aρχιτέκτων Mηχανικός του Πανεπιστημίου Πατρών με Μεταπτυχιακές Σπουδές από το Πανεπιστήμιο Ρόματρε στις Παρεμβάσεις σε Ιστορικούς Χώρους και Κτίρια. Έχει διδάξει στα τμήματα Ανακαίνισης & Αποκατάστασης Κτιρίων και Μουσειολογίας, Μουσειογραφίας & Σχεδιασμού Εκθέσεων του ΑΤΕΙ. Έχει συνεργαστεί με γραφεία στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ινδία και τη Νορβηγία ενώ διατηρεί αρχιτεκτονικό γραφείο στην Αθήνα και την Πάτρα (www.siampaniarchitects.com). Μέλος ΤΕΕ και RIBA.
Άρθρα της Μάρι Σιαμπάνη στα ΙΝΔΙΚΑ
Εκκλησίες της Ινδίας, ΙΝΔΙΚΑ 2021
ΒΑΣΤΟΥ: Η Ινδική Θεωρία της Αρχιτεκτονικής – Εισαγωγή στις βασικές αρχές, ΙΝΔΙΚΑ 2019
Το έργο του κορυφαίου Ινδού Αρχιτέκτονα Μπαλκρίσνα Βιθαλντάς Ντόσι, ΙΝΔΙΚΑ 2018
