DHRUPAD MELA
του Νεκτάριου Μητριτσάκη
Dhrupad Mela είναι ένα από τα πολύ ιδιαίτερα μουσικά φεστιβάλ της Ινδίας. Ξεκίνησε για πρώτη φορά το 1975, με την υποστήριξη του τότε μαχαραγιά του Μπεναρές, Maha Pandit Bibhati Narayan Sing. Το φεστιβάλ λαμβάνει μέρος την εποχή της Shivaratri (της Γιορτής του γάμου του Σίβα στα μέσα Φεβρουαρίου έως τις αρχές του Μάρτη) και διαρκεί τρεις γεμάτες βραδιές. Δεκάδες μουσικοί και χιλιάδες φίλοι της μουσικής Dhrupadσυγκεντρώνονται τις μέρες αυτές στο Tulsi ghat δίπλα στον Γάγγη στο Μπεναρές (ή Βαρανάσι όπως ονομάζεται επίσημα αυτή η αρχαία πόλη σήμερα) για να παρακολουθήσουν το φεστιβάλ.
Η Dhrupad είναι ένα από τα πιο αρχαία συστήματα μουσικής στην κλασική παράδοση της βόρειας Ινδίας. Είναι φωνητική μουσική, συνοδευόμενη από ένα κρουστό το λεγόμενο pakhawaz (το οποίο κρατάει στα χέρια του ο Ganesh, γνωστός Θεός της Ινδίας). Χρησιμοποιούνται και μουσικά όργανα που συνήθως έχουν χαμηλή τονική σε σχέση με τα συνηθισμένα. Τέτοια είναι η rudra veena και το surbahar (παρόμοιο με το γνωστό σιτάρ, αλλά μεγαλύτερο σε μέγεθος). Άλλα όργανα της Dhrupad που σπανίζουν σήμερα είναι το sursingar, το rabad το taus κ.ά. Έχουν γίνει και πειράματα με δυτικά όργανα όπως το τσέλο με καλή επιτυχία επίσης.
Την Dhrupad χαρακτηρίζει το αυστηρό ύφος και η λιτότητά της. Ξεκινάει με μια εισαγωγή (alaap) η οποία είναι χωρίς την συνοδεία κρουστού χωρίς κάποιο χρονικό περιορισμό, έρχεται να δείξει τον χαρακτήρα της ράγκα (μελωδίας) που πρόκειται να χρωματίσει τη ψυχή μας (ράγκα σημαίνει ‘χρωματίζω τον νου’ στα σανσκριτικά). Έτσι νότα προς νότα, συνήθως πηγαίνοντας στην χαμηλή οκτάβα και αργότερα στην υψηλή, ακολουθώντας με μια επανάληψη με ρυθμό (jor) και καταλήγοντας με γρήγορες ρυθμικές φράσεις (jhalla) τελειώνει η εισαγωγή που η διάρκεια μπορεί να είναι από μισή ώρα μέχρι και ώρες ανάλογα με την φαντασία και την δεξιοτεχνία του μουσικού. Έπειτα ακολουθεί ένα τραγούδι (ή σύνθεση αν πρόκειται για μουσικό όργανο) σε διάφορους ρυθμούς όπως το chautal (12 χρόνων), dhamar(14 χρόνων), sultaal (10 χρόνων), tivra (7 χρόνων) κ.ά. σε αργό, μεσαίο η γρήγορο τέμπο, ανάλογα με το τι θα ταίριαζε στη ράγκα.
Τα παλιά χρόνια η μουσική αυτή παιζόταν σε ναούς και τα λόγια από τα τραγούδια ήταν συνήθως ύμνοι σε διάφορους Θεούς. αργότερα μετά την επιρροή των Μουσουλμάνων κυρίως τα τελευταία 500 χρόνια πολλά τραγούδια θα μιλούσαν για τον βασιλιά η μαχαραγιά όπως και διάφορα άλλα καθημερινά γεγονότα ή ανησυχίες. Υπήρξε μια περίοδος που η μουσική αυτή πέρασε μεγάλη κρίση μετά από την καθιέρωση του khyal, (ενός καινούργιου συστήματος στην Ινδική μουσική) και έτσι δεν γίνονταν αρκετές συναυλίες με κίνδυνο να χαθεί αυτή η μουσική παράδοση. Η καθιέρωση της Dhrupad Mela την ξαναέφερε στην επιφάνεια και έδωσε χώρο, για μια φορά τον χρόνο, να παίζεται αυτή η μουσική δημόσια. Ενώ στην αρχή δεν υπήρχαν αρκετοί μουσικοί για να λάβουν μέρος, σήμερα είναι τόσοι πολλοί που συχνά δεν υπάρχει χώρος για όλους.
Όταν είδα το φεστιβάλ αυτό για πρώτη φορά το 1998, από την πρώτη στιγμή ένιωσα ότι κάτι το ιδιαίτερο και μοναδικό υπήρχε εκεί. Η ηρεμία, η απλότητα και η σοβαρότητα που υπάρχει εκείνες τις στιγμές κάνουν καθένα που συμμετέχει εκεί, είτε είναι μουσικός είτε ακροατής, να σεβαστεί και να αγαπήσει περισσότερο τη μουσική, όπως και να του υπενθυμίσει ποιος είναι ο πιο σημαντικός ρόλος της, η επικοινωνία με τα βαθύτερα μέρη του εαυτού – την θεϊκή ύπαρξη μέσα του. Μια παλιά γνωστή ιστορία λέγει: όταν ο Θεός θέλησε να βάλει την ψυχή μέσα στο ανθρώπινο κορμί, αυτή αρνήθηκε λέγοντας ότι είναι φυλακή για αυτήν. Παραγγέλνοντας στους Αγγέλους να τραγουδήσουν, η ψυχή χορεύοντας και γεμάτη χαρά μπήκε μέσα στο σώμα. Από τότε όποτε ακούσει μουσική, όπως λέγεται με σοβαρό η λυπητερό ύφος, θυμάται την παλιά της ελευθερία και θέλει να φύγει ξανά. Μια τέτοια ιστορία είναι ότι θα ταίριαζε απόλυτα, για να δείξει με λίγα λόγια πια είναι η ατμόσφαιρα και το μήνυμα που μεταφέρει αυτή η μουσική σε όσους λαμβάνουν μέρος στις τρεις ολονύκτιες μουσικές αγρυπνίες του φεστιβάλ. Μουσικές όπως η Dhrupad μας αγγίζουν μ’ ένα τρόπο που δεν συμβαίνει εύκολα μ’ άλλα πράγματα.
Προσωπικά θεωρώ μεγάλη μου τιμή να λαμβάνω μέρος στο φεστιβάλ αυτό τα τελευταία χρόνια παίζοντας σουρμπαχάρ.
